Արցախի գյուղերով կամ Խանձաձոր (մաս 2)

Մեր ծանոթությունը Խանձաձոր գյուղի հետ եղավ 2018-ի ձմռանը: Փետրվարին որոշեցինք բարձրանալ Դիզափայտ լեռ: Դիզափայտ բարձրանալու էինք Խանձաձորից, որովհետև մեր արշավական ընկերոջ՝ Հարոյան Գևորգի պապական գյուղն էր: Հետաքրքիրն այն էր, որ Գևորգն առաջին անգամ էր լինելու Խանձաձոր գյուղում: Գիտեինք, որ գյուղում է ապրում նրա բարեկամ Գնելը, ում տանը պատրաստվում էինք գիշերել: Այս պատմական ճանապարհորդության ընթացքում ո՛չ միայն Գևորգն ու Գնելը գտան միմյանց, այլ նաև մենք գտանք Գնելին, ու Գնելի միջոցով՝ Խանձաձորը:

Խանձաձորցի Գնելը (մեր առաջին այցը Խանձաձոր)

Կարևոր չէ ուր, կարևոր է ում հետ

Նախորդ արշավից ոգևորված մի ամբողջ տարի սպասել էինք, որ ձմռանը կրկին գնալու ենք Խանձաձոր: Խանձաձորը գտնվում է Արցախի Հադրութի շրջանում: Տեղակայված է Դիզափայտ լեռան հարավ-արևելյան ստորոտին: Ներկայիս գյուղը գտվում է հին գյուղի հարևանությամբ, քանի որ Արցախյան պատերազմի ժամանակ հին գյուղն ամբողջովին ավերվել ու այրվել է թշնամու կողմից:

Քաշաթաղով Հադրութ

Արցախ մտանք ոչ ավանդական ճանապարհով: Տեղ գյուղից թեքվեցինք Կոռնիձոր և Աղավնո գետի հովտով ուղևորվեցինք դեպի Աղավնատուն գյուղ: Կոռնիձորից հետո ասֆալտը վերջանում է: Աղավնո գետի ողջ երկայնքով նոր կառուցվող ՀԷԿ-ի խողովակաշար էին անցկացնում: Մինչև ՀԷԿ ճանապարհը համեմատաբար լավն էր: Ասում են ՀԷԿ-ի տերերն են հարթեցրել ճանապարհը, որպեսզի մեքենաները կարողանան աշխատել: 

Քշում ենք Արցախ

Արցախի Քաշաթաղի շրջանում չես զգում ո՛չ Արցախի շունչը, ո՛չ՝ Հայաստանի: Սա մի յուրօրինակ աշխարհ է, որին կարելի է ուղղակի անվանել Քաշաթաղ:

Աղավնո գետից ճանապարհը սկսում է բարձրանալ դեպի Աղավնատուն: Կանգնեցինք բարձր կետում, որպեսզի վայելենք Քաշաթաղի բնությունը:

Անվերջ բացահայտվող Հայաստանի ամեն հատված յուրահատուկ է: Քաշաթաղի հարավն առանձնանում է տաք ձմեռներով և շոգ ամառներով: Այնպես որ մենք նախընտրում ենք գալ Քաշաթաղ ձմռանը:

Ինչպես տեսնում եք Սիփանը չի սիրում երբ իրեն նկարում են իր ֆոտոխցիկով, կամ ուղղակի սովածացել էր:

Խծաբերդ

Մեր առաջին նպատակակետը Խծաբերդ գյուղն էր: Խծաբերդում պետք է հանդիպեինք Հայրապետյան Գևորգի բարեկամներին: Ինչպես մենք, այդպես էլ Գևորգը, առաջին անգամ էր այցելում իր պապական գյուղը: Նախապես կապվել էր իր բարեկամ Գիրոյի հետ, ով ապրում է Խծաբերդում: Գիրոյի տան մոտ մեզ դիմավորեց նրա աղջիկը: Հարոյան Գևորգը մոտեցավ աղջկան և ներկայացավ որպես բարեկամ: Աղջիկը ասեց, որ իր մասին շատ է լսել, և նրանք գրկախառնվեցին: Երբ մոտեցավ իրական բարեկամն աղջիկն ուղղակի բարևեց մտածելով թե խմբի անդամներից մեկն է: Իհարկե միանգամից գլխի ընկավ, որ կատակ ենք արել, բայց արդեն ուշ էր՝ երկար սպասված բարեկամին տեսնելու էմոցիաներն արդեն փոխանցվել էին Հարոյանին:

Դրսում կանգնած քննարկում էինք՝ ցեխոտ ոտքերով ներս մտնենք, թե ոչ:

Ծանոթացանք տատիկի հետ: Գևորգը շատ հուզված էր:

Ցավոք, ոչ միայն Խծաբերդում, այլ նաև շատ գյուղերում հաճախ են հանդիպում դրսից կողպված դռները:

Խծաբերդի բարեկամների հետ ծանոթանալուց հետո շարունակեցինք ճանապարհը դեպի Խանձաձոր: Խծաբերդ-Խանձաձոր ճանապարհն անցանք մթով: Միայն վերադարձի ճանապարհին հասկացանք, որ բախտներս բերել էր, քանի որ ճանապարհը շատ ցեխոտ ու վտանգավոր էր: Մութ գիշերով վերջապես հասանք երկար սպասված Խանձաձոր:

Խանձաձորի ակումբում

Խանձաձորում մեզ դիմավորեցին Օքսաննան և Սերգեյը: Սերգեյի հետ անցած տարի էինք ծանոթացել, իսկ Օքսաննայի հետ առաջին հանդիպումն էր, բայց ինչպես հասկացանք հաստատ վերջինը չէր: Մեզ տեղավորեցին Խանձաձորի ակումբում: Միանգամից լուծեցինք փայտի և ջրի հարցն ու անցանք գործի: Արշավախմբում աշխատանքի բնական բաժանում տեղի ունեցավ: Կարծես նախապես պայմանավորված լինեինք, որ ամենքն ունենալու է իր գործը: Մեկը խորովածն էր շարում, մյուսը կրակն էր վառում, մեկը տարածքն էր կարգի բերում, մյուսն էլ վառարանն էր վառում:

Հրաչն, ինչպես միշտ, խորովածն էր շարում: Մնացածը պլեճ էին սարքում:

Խորոված անելն էլ մնացել էր Կարենի վրա: Իհարկե, կողքից շատ օգնող ուներ, բայց պտտողն ինքն էր:

Ամեն ինչ պատրաստ է: Բարի ախորժակ:

Նարինեի ծնունդը

Նարինեն առաջին անգամ էր մասնակցում մեր արշավներին, բայց ծանոթ էր գրեթե ողջ խմբի հետ: Որոշել էր մեզ հետ նշել իր ծննդյան օրը:

“ԽանձաձորՀացկերությանը” հաջորդեց ազգագրական երգն ու պարը: Ավելի ուշ պառկեցինք քնելու: Շիշմանյանը քնապարկ չէր բերել, մտածելով թե գյուղի ակումբում երկտեղանոց մահճակալի վրա է քնելու: Դե բոլորին բարի գիշեր, բացի մեկից:

Առավոտյան արշավի փոխարեն ուղևորվեցինք Խանձաձորի դպրոց: Օքսաննան նախապես պայմանավորվել էր դպրոցի տնօրինության հետ:

Մտանք ներս, աշակերտները զգաստ կանգնած մեզ էին սպասում: Հնարավորինս փորձեցինք մեղմել իրավիճակը: Սկսեցինք մեր մասին պատմել, որպեսզի երեխաների հետ շփումն ավելի անմիջական ստացվի: Հետաքրքրվեցինք, թե ով ինչ է ուզում դառնալ:

Հանդիպումն ավարտվեց դպրոցի բակում ձնագնդի խաղալով: Կարծես երկրորդ մասն ավելի ակտիվ ստացվեց:

Դեպի Հադրութ

Ողջ գիշեր ձյուն էր եկել: Խանձաձորից դուրս գալը փորձություն էր: Մեքենաներն այնպես էին սղում ցեխերի մեջ, որ երբեմն անհնար էր կառավարել: Գյուղից դուրս ճանապարհը գնալով հեշտացավ, և ձմեռը փոխարինվեց կանաչ գարունով: Որքան մոտենում էինք Հադրութին, այնքան մտնում էինք կանաչ գարնանային գոտի:

Երբեմն իջնում էինք մեքենաներից, որպեսզի գնահատենք իրավիճակը: Թաղասեռ գյուղում հասկացանք, որ վտանգավոր է շարունակել ճանապարհը դեպի Հին Թաղասեռ, և ուղևորվեցինք Վանք գյուղ:

Վանք գյուղում է գտնվում Սպիտակ Խաչ վանքը: Վանքի մոտից բացվում է գեղեցիկ տեսարան դեպի Հադրութ քաղաք: Հադրութի զորամասից լսվում էր զորամասի զինվորների երգը՝ հավանաբար ճաշի ժամն էր:

Անտառի ճամփով

Դեպի Խանձաձոր վերադարձանք անտառի ճամփով: Դա այն ճանապարհն է, որը Դիզափայտի լանջով վերևից է իջնում դեպի գյուղ:

Երբ Դիզափայտ լեռան լանջով անցնում էինք նկատեցինք, որ հայտնվել ենք ամպերից վեր: Բոլորն իջան մեքենաներից, որպեսզի հիանան ու լուսանկարեն այդ տեսարանը:

Դիզափայտի գագաթին է գտնվում Կատարո վանքը:

Դեպի գյուղ իջնող ճանապարհը դժվարանցանելի էր, բայց մեր ամենագնացները պատվով դուրս եկան այդ փորձությունից:

Հին Թաղեր

Հին Թաղերն իսկապես հին էր: Նույնիսկ ավելի հին քան անունն է հուշում: Դեռ անհիշելի ժամանակներից այս տեղում բնակավայր է եղել: Գյուղի տարածքում հայտնաբերվել են խեցեգործական առարկաներ, որոնք 5000 տարեկան են:

Զրույցի բռնվեցինք մի տատիկի հետ, ով երկար տարիներ աշխատել է Հին Թաղեր գյուղի դպրոցում որպես ուսուցիչ: Նա ցավով էր հիշում գյուղի լավ ժամանակները, երբ դասից հետո երեխաներն աղմկելով իջնում էին գյուղի նեղլիկ փողոցներով, և ասեղ գցելու տեղ չէր լինում: Այժմ գյուղը դատարկ է, դպրոցը՝ նույնպես: Մնացել են մի քանի ընտանիք: Երիտասարդները դուրս են եկել գյուղից ուսում ստանալու և չեն վերադարձել:

-Դիզափայտն է մեր պահապանը: Լեռան շնորհիվ է, որ այս գյուղը դեռ պահպանվում է, – ասաց տատիկը։

Հին Թաղեր

Նարինեն ու Հրանուշն էլ մեր օրերի ուսուցիչներ են: Նարինեն դասավանդում է հայոց լեզու Քաշաթաղի Վաղազին գյուղում, իսկ Հրանուշը Լոռու Քարինջ գյուղում անգլերենի դասատու է:

Ինչպես շատ գյուղերում, այնպես էլ Հին Թաղերում շատ են դրսից կողպված տները:

Հրաժեշտ տալով Հին Թաղերին ուղևորվեցինք դեպի ժայռափոր բնակավայր, որի մասին գրեթե տեղեկություն չունեինք:

Աղավնատուն գյուղում երկար շրջելուց հետո համարյա կորցրել էինք ժայռափոր բնակավայրը գտնելու հույսը: Բախտի բերմամբ հանդիպեցինք մի կնոջ, ով շատ արագ հագնվեց և մեզ ուղեկցեց դեպի քարանձավները:

Ժայռափոր բնակավայրը գտնվում է Աղավնատնից մոտ 3 կմ հեռավորության վրա:

Կացարաններից մեկը կահավորված էր: Տան բնակիչին հանդիպել չհաջողվեց:

Հեռվում երևում էր Ամուտեղ լեռը, որը բարձրացել ենք բոլորովին վերջերս: Ամուտեղի վերելքի լուսանկարները կարող եք տեսնել այստեղ:

Այս հայացքի ներքո հրաժեշտ ենք տալիս Արցախին: Շուտով կվերադառնանք:

Լուսանկարների համար հատուկ շնորհակալություն Սիփանին: Հիշողություններն ու զգացողություններն, իհարկե, մեր ներսում են, բայց Սիփանի լուսանկարները հնարավորինս փոխանցում են մեր տեսածն ու զգացածը:

Հեղինակ՝ Տիգրան Շահբազյան

Լուսանկարները՝ Սիփան Գրիգի

Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:

Բլոգ Հայաստանի մասին