Հայաստանը լեռնային երկիր է և ունի լեռնագնացության և լեռնային տուրիզմի զարգացման մեծ պոտենցիալ: Ներկայացնելով Հայաստանի լեռները նպատակ ունենք հետաքրքրություն առաջացնել դեպի Հայաստանի բնաշխարհը:

Հայաստանը լեռնային երկիր է և ունի լեռնագնացության և լեռնային տուրիզմի զարգացման մեծ պոտենցիալ, սակայն Առանձնացված 20 լեռնագագաթների մեծ մասը հնարավոր չէ բարձրանալ, քանի որ գտնվում են Ադրբեջանի հետ սահմանին կամ սահմանամերձ գոտում։

Արագած (4090 մ)

Արագած

Արագածը լեռնազանգված է Հայաստանի արևմուտքում, Արարատյան ու Շիրակի դաշտերի, Ախուրյան և Քասաղ գետերի միջև: Իր շրջապատի նկատմամբ առանձնացած բարձրություն է, արտաքնապես կանոնավոր փռված կոն` ատամնավոր գագաթներով, մեղմաթեք լանջերով: Արագածի անվան ծագումը պատմիչները կապում են Արա աստծո հետ, Արագած բառը վերծանվում է այսպես` Արա + գահ = Արայի գահ: Արագածի լանջերին պահպանվել է նախամարդու մշակույթի, ոռոգման հնագույն ցանցի հետքեր, ջրակունքների մոտ կանգնեցված հսկա վիշապներ, միջնադարյան ճարտարապետության հոյակապ կերտվածքներ:

Արագած / Լուսանկարը՝ Զորիկ Գալստյանի

Արագածը Հայկական լեռնաշխարհի չորրորդ և Հայաստանի ամենաբարձր լեռն է: Գագաթն ունի 4 սուր կատարներ, որոնցից ամենաբարձրը Հյուսիսայինն է` 4090,1 մ: Արևմտյանը` 3995,3 մ, Արևելյանը` 3908,2 մ և Հարավայինը` 3887,8 մ:

Արագածի գագաթնային մասում, բրգաձև, ժայռային կատարների միջև ընկած է 350 մ խորությամբ և 3 կմ լայնությամբ խառնարան-կրկեսը: Արագածի գագաթային գոտին ունի խիստ մասնատված ալպյան ռելիեֆ: Սառցադաշտային բազմաթիվ կրկեսների և հովիտների վերին մասերում պահպանվում են մնացորդային սառցադաշտեր: Արագածի մերձգագաթային սարահարթը և մեղմաթեք լանջերը մասնատված են մեծ թվով խոր հովիտներով, լանջերում լայն տարածում ունեն չոր ձորերը, որոնց մի մասը հեղեղաբեր է:

Արագած / Լուսանկարը՝ Զորիկ Գալստյանի

Արագածի լավային քարերից բխում են հարյուրավոր սառնորակ աղբյուրներ: Սառցադաշտային կրկեսներում և մորենային թմբերի միջև գոյացել են գեղատեսիլ լճեր` Քարի, Ամբերդի, Ումրոյ, Լեսսսինգի և այլն:

Բնությունը արտասովոր գեղեցիկ է, գրավում է հովեկներին և զբոսաշրջիկներին: Հարավ-արևելյան լանջերին Բյուրականի աստղադիտարանն է, մերձգագաթային սարավանդի վրա` Տիեզերական ճառագայթների հետազոտման բարձրալեռ օդերևութաբանական կայանները, Մանթաշի հովտում` խոշոր ջրամբարը: Արագածը հայ ժողովրդի ամենասիրված լեռներից է: Իրենց ստեղծագործություններում Արագածը գովերգել են հայ պատմիչները, նկարիչները, բանաստեղծները, երաժիշտները (Ղ. Ալիշան, Կոմիտաս, Հ. Թումանյան, Ե. Չարենց, Մ. Սարյան, Ավ. Իսահակյան և այլն):

Կապուտջուղ (3906 մ)

Կապուտջուղը գտնվում է Սյունիքի մարզի և Նախիջևանի սահմանագլխին: Զանգեզուրի լեռների ամենաբարձր կետն է: Գտնվում է Քաջարանց գյուղից 9 կմ արևմուտք: Հարաբերական համեմատաբար փոքր բարձրության շնորհիվ բարձրությունը շրջապատի նկատմամբ այդքան էլ լավ արտահայտված չէ, սակայն լեռը Հայաստանի տարածքում բարձրությամբ երկրորդն է Արագածից հետո: Լեռան լանջերը զառիթափ են, պատված ալպյան և մերձալպյան բուսականությամբ: Գագաթային մասերում պահպանվում են ձնաբծեր:

Կապուտջուղ լեռը / Լուսանկարն արված է Խուստուփի գագաթնամերձ հատվածից

Կապուտջուղ / Լուսնկարն արված է Արամազդ լեռան մերձգագաթային հատվածից

Կապուտջուղը սահմանամերձ լեռ է: Հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի արդյունքում լեռան վերելքները դադարեցին և մինչ օրս գագաթն անհասանելի է:

Գազանալեռ (3829 մ)

Գազանալեռը գտնվում է ՀՀ Սյունիքի մարզի և Նախիջևանի սահմանագլխին, Զանգեզուրի լեռների հարավային կատարային մասում, Գազանալճից հարավ-արևմուտք։ Լեռան արևելյան լանջերը լերկ են, արևմտյան լանջերը ծածկված են ալպիական բուսականությամբ։ Գազանալեռը կազմում է «Զանգեզուր» արգելավայրի մասը։

Սիսակապար (3826 մ)

Լեռնագագաթը գտնվում է Հայաստանի Սյունիքի մարզի և Ադրբեջանի Նախիջևանի սահմանագլխին, Զանգեզուրի լեռների կատարային մասում, Սիսիանի լեռնանցքից հյուսիս-արևմուտք, Բազմառի գյուղից 8-9 կմ հյուսիս-արևմուտք։

Փառական (3826 մ)

Լեռնագագաթ Հայաստանի Սյունիքի մարզի և Նախիջևանի սահմանագլխին։ Զանգեզուրի լեռների հարավային մասում, Քաջարանց գյուղից 10 կմ հարավ-արևմուտք։ Լեռան լանջերը ծածկված են ալպյան բուսականությամբ։ Փառականը կազմում է «Զանգեզուր» արգելավայրի մասը։

Շիկաձոր (3753 մ)

Լեռնագագաթ ՀՀ Սյունիքի մարզի և Նախիջևանի սահմանագլխին, Զանգեզուրի լեռների հվ․ կատարային մասում, Լիճք գյուղից 7,7 կմ արմ․։
Շիկաձորի հս-արլ․ լանջին է գտնվում Խուրջին լճակը։ Լեռան լանջերը զառիթափ են, ժայռոտ, ցածրադիր մասերը ծածկված են կիսաթփուտային բուսականությամբ։ Շիկաձորը կազմում է «Արևիք» ազգային պարկի մասը։

Ալուկ (3707 մ)

Լեռնագագաթ Սյունիքի մարզում, Զանգեզուրի լեռների հարավային մասում, Քաջարան քաղաքից 6 կմ հվ-արմ․։
Հս-արլ․ լանջից սկիզբ է առնում Ծաղկար գետի ձախ՝ Մականաջուր վտակը։ Լեռան ստորոտը ծածկված է լեռնային տափաստաններով, բարձրադիր մասերը ալպյան մարգագետիններով։ Կազմում է «Զանգեզուր» արգելավայրի մասը։

Եկեղյաց (3621 մ)

Լեռնագագաթ Սյունիքի մարզում, Պահակաձոր գետի աջ կողմում, Քաջարանց գյուղից 6,5 կմ հս-արև․։ Եղեղյացը Քաջարանի լեռների ամենաբարձր կետն է։ Լեռան լանջերը մասնատված են քարափներով և մանր ձորակերով, ծածկված քարակույտերով և ալպյան մարգագետնային բուսականությամբ։ Լեռը կազմում է «Զանգեզուր» արգելավայրի մասը։

Աժդահակ  (3597 մ)

Հրաբխային լեռ Գեղարքունիքի և Կոտայքի մարզերի սահմանագլխին, Սևաբերդ գյուղից 12,7 կմ հվ-արլ․։ Աժդահակը Գեղամա լեռների ամենաբարձր կետն է։ Աժդահակի հս-արլ․ լանջից է սկիզբ առնում Գելոյիձոր գետի ձախ՝ Մեծ Ուրուր վտակը։ Լեռն ունի կոնաձև տեսք, խառնարանի խորությունը ՝40-50 մ, որտեղ առաջացել է լիճ։ Աժդահակը կազմված է գորշավուն խարամներից։ Լեռը տարվա մեծ մասը ձյունածածկ է, լանջերը լերկ են։

Աժդահակ

Ծղուկ (3584 մ)

Լեռնագագաթ ՀՀ Սյունիքի մարզի և Ադրբեջանի սահմանագլխին,  Սյունիքի բարձրավանդակում, Ծղուկ լեռնազանգվածի հարավային մասում, Իշխանասար գյուղից 12,5 կմ հս-արլ․։ Լեռան արևմտյան լանջից է սկիզբ առնում Որոտանի ձախ՝ Ծղուկ վտակը։ Ծղուկի լանջերը ծածկված են մերձալպյան և ալպյան մարգագետիններով։

Շեկ լեռ (3577 մ)

Լեռնագագաթ  ՀՀ Սյունիքի մարզի և Նախիջևանի սահմանագլխին։ Զանգեզուրի լեռների հվ․ հատվածում։ Լիճք գյուղից 8,5 կմ հվ-արմ․։ Լեռան արևելյան լանջից են սկիզբ առնում Մեղրի գետի՝ Զվար և Բաղաքար վտակները։ Շեկ լեռան լանջերի ցածրադիր մասերը ծածկված են կիսաթփային բուսականությամբ։ Լեռը կազմում է «Արևիք» ազգային պարկի մասը։

Սևքար (3574 մ)

Լեռներ Սյունիքի մարզում, Զանգեզուրի լեռներում, Պիրկի լեռների արլ․ ճյուղավորությունը։ Սկսվում են Սևքար գագաթից և արևելյան ուղղությամբ ձգվում մինչև Արաքս ու Մեղրի գետերի միախանման վայրը։ Երրկարությունը 5 կմ։ Ամենաբարձր կետը Սևքար լեռն է 1145 մ։

Ուղտասար (3563 մ)

Լեռնագագաթ ՀՀ Սյունիքի մարզի և Նախիջևանի սահմանագլխին, Զանգեզուրի լեռների կատարային մասում, Գազանալճից հս․, Նոր Աստղաբերդ գյուղից 9,5 կմ արմ․։ Լեռան լանջերը զառիթափ են, մասնատված քարափներով, ցածրադիր մասերը՝ ծածկված տափաստանային բուսականությամբ։ Ուղտասարը կազմում է «Զանգեզուր» արգելավայրի մասը։

Խոչաքար (3559 մ) (Մեղրու լեռներ)

Մեծ Իշխանասար (3550 մ)

Իշխանասարը լեռնազանգված է ՀՀ Սյունիքի մարզի և Ադրբեջանի սահմանագլխին, Սյունիքի բարձրավանդակում, Նորավան գյուղից 10,5 կմ հս-արլ․։ Ամենաբարձր կետը Մեծ Իշխանասար լեռնագագաթն է։ Այն հսկա հրաբխային զանգվախ է, լանջերը զառիթափ ու կտրտված՝ ծածկված քարաբեկորային կուտակումներով որոնք բաժանվում են բազմաթիվ խորը ձորակների ու կիրճերի։ Լեռնազանգվածում պահպանվել են սառցապատման հետքերը։

Սպիտակասար (3556 մ)

Հրաբխային լեռ Արարատի, Գեղարքունիքի և Կոտայքի մարզերի սահմանագլխին, Գեղամա լեռների կատարային մասում, Ձորագյուղից 13 կմ արև․։ Լեռան արմ․ լանջից է սկիզբ առնում Գողթ գետի աջ՝ Ոսկեջուր վտակը, հվ․ լանջից՝ Շողվագ գետը և Արաքս գետի ձախ՝ Ազատ վտակը, իսկ հյուսիսային լանջից՝ Գավառագետի աջ վտակ՝ Գեղարքունիքը։ Սպիտակասարը կազմված է թթու լավաներից, դացիտներից, օբսիդիաններից։ Մերձալպյան և ալպյան մարգագետինները հանդես են գալիս համեմատաբար նեղ գոտիով, գագաթային շրջանում կան հավերժական ձյան բծեր։

Վարդենիս (3522 մ)

Լեռնավահան ՀՀ Արարատի, Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի մարզերի և Ադրբեջանի սահմանագլխին։ Սկսվում է Հարավային Ծարասար գագաթից, արևմտյան ուղղությամբ ձգվում դեպի Վարդենիս գագաթը, ապա թեքվում հվ-արմ․ մինչև Մկնասարը, որտեղից փոխելով ուղղությունը դեպի արևմուտք, հասնում Գնդասար և հվ-արմ․ ուղղությամբ իջնում մինչև Թուխմանուկի լեռնանցքը։ Երկարությունը՝ 78 կմ։ Ջրաբաժան է Սևանի գոգավորության և Արփա գետի հովտի միջև։ Վարդենիսի լեռների հյուսիսային լանջերից է սկիզբ առնում Սևանիավազանի Արգիճի գետը։ Ամենաբարձր կետը՝ Վարդենիս լեռն է։

Քաջարանց (3403 մ)

Քաջարանցը լեռնագագաթ է Սյունիքի մարզում, Զանգեզուրի լեռներում, Քաջարանց գյուղից 4,5 կմ հվ-արմ․։ Լեռան հս-արլ․ լանջերը ծածկված են տափաստանային բուսականությամբ արևելյան լանջերը՝ թփուտներով և սաղարթավոր ծառերով։ Քաջարանցի լանջերը քարքարոտ են, ծածկված քարակույտերով, թփուտներով և տափաստանային խոտաբույսերով։

Նահապետ (3376 մ)

Նահապետը լեռնագագաթ է ՀՀ Սյունիքի մարզի և Նախիջևանի սահմանագլխին, Զանգեզուրի լեռների կենտրոնական մասում, Գեղի գետի վերնագավառում, Նոր Աստղաբերդ գյուղից 8 կմ հս-արև․։ Լեռան լանջերը ծածկված են ալպյան և մերձալպյան բուսականությամբ։ Նահապետը կազմում է «Զանգեզուր» արգեավայրի մասը։

Գեղաքար (3348 մ)

Լեռնագագաթ Սյունիքի մարզում, Բարգուշատի լեռների արևմտյան մասում, Կիցք գյուղից 5,5 կմ հս-արմ․։ Գեղաքարի լանջեից են սկիզբ առնում Այրի գետը և նրա աջ՝ Կըշկոշտի վտակը, հյուսիսային լանջից՝ Որոտան գետի աջ վտակը Շենթաղը, իսկ հարավայինից՝ Կահուրդ գետի աջ վտակ Սարիձորը։ Լեռը բարձրադիր է, սրակատար, լանջերը ծածկված են քարտացրոններով և մերձալպյան ու ալպյան բուսականությամբ։ Գեղաքարը կազմում է «Զանգեզուրի» արգելավայրի մասը։

Հայկական լեռնաշխարհի 5 ամենաբարձր գագաթները

Հայկական լեռնաշխարհի գործող հրաբուխները

Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:

Բլոգ Հայաստանի մասին

Կիլիմանջարո. Աֆրիկայի «կտուրին»

Mediamax-ի հարցազրույցը Տիգրան Վարագի հետ

Հայկական լեռնաշխարհի «7 գագաթ» նախագիծ

Տիրինկատար և «Վիշապների հովիտ»

5165-ի սրտում ծնված երազանքի ճանապարհը

Հայաստանի 5 ամենագեղեցիկ գարնանային ուղղությունները