Լեռներում և առհասարակ բնության մեջ մարդու զգացողություններն այնքան ուժեղ են լինում, որ երբեմն որևէ լուսանկար կամ տեսանյութ չի կարողանում փոխանցել այդ ամենը։ Իհարկե, դա նաև պայմանավորված է այն հանգամանքով, թե ինչքանով եք դուք տիրապետում լեռնային լուսանկարչություն կոչվող ուղղության հմտություններին և առանձնահատկություններին։ Շատ հաճախ մենք որևէ տարբերություն չենք տեսնում լուսանկարչության ուղղությունների և ճյուղերի միջև, ու տպավորություն է, որ եթե նկարել գիտես, ցանկացած իրավիճակում կարող ես գեղեցիկ նկարներ ստանալ։ Սակայն, իրականությունը լրիվ այլ է, պարզապես որովհետև նկարների ստեղծման ընթացքում շատ մեծ նշանակություն ունի միջավայրը, որտեղ տեղի են ունենում լուսանկարահանումները։

Ներկայացնում ենք մի քանի հանգամանք, որ պետք է հաշվի առնել լեռներում  լուսանկարներ անելիս։

Լուսավորությունը և գույները

Բնության մեջ լուսավորությունն ու գույներն ավելի ուժեղ են, քան՝ քաղաքում, որտեղ տարբեր բարձրության կամ գույների շինությունները ստվերներ ու գունային միախառնումներ են առաջացնում։ Քաղաքում բնականից բացի՝ արհեստական ու խառը երանգներն ամենուր են, որոնք իրենց ազդեցությունն են թողնում նաև բնական գույների ուժգնության վրա։ Այնինչ, երբ արշավում եք, ձեր աչքը տեսնում է այնպիսի գույներ, որոնք առօրյա քաղաքային կյանքում չեք տեսնի։ Եթե դուք լեռներում չեք եղել ու առաջին անգամ այնտեղ պետք է լուսանկարներ անեք, ձեզ համար շատ անսովոր կլինի աշխատել նման լուսավորության ու գույների պայմաններում։ Իհարկե, արդյունքում լուսանկարներն ավելի լավն են լինելու, քան՝ քաղաքում արվածները, սակայն հնարավոր է՝ դրանք ամբողջությամբ չփոխանցեն այն, ինչ ձեր աչքն է տեսել։ Դրա համար շատ կարևոր է այս հանգամանքը հաշվի առնել ու ուսումնասիրել լեռների ու բնության լուսավորության առանձնահատկությունները։

Հագուստը

Բնության մեջ մարդը ճոխությունների կարիք չունի։ Տոնական կամ շատ շիկ հագուստը լեռների ֆոնին այնքան էլ գեղեցիկ չեն նայվում։ Եթե դուք արշավների եք մասնակցում, հասկանալի է, որ նման հագուստ պարզապես չեք էլ կարող հագնել, սակայն երբեմն մարդիկ հենց լուսանկարներ անելու համար են գնում լեռներ, ու պետք է հաշվի առնել, որ բնության մեջ պետք է հնարավորինս բնականին մոտ գույներով հանդերձանք կրել։ Մուգ գույնի հագուստը նույնպես այնքան էլ գեղեցիկ չի նայվում բնության ֆոնին։ Պայծառ ու լուսավոր գույներն այն են, ինչը ձեզ ներդաշնակ է դարձնում այդ բնական լուսավորության ու գույների ներքո։

Թեման

Բնության մեջ արված լուսանկարների թեման հենց բնությունն է։ Անգամ եթե դուք նկարվում եք բնության մեջ, պետք է հասկանաք, որ այդ լուսանկարը լինելու է բնության մասին։ Ընդհանրպես, լեռներում և անտառներում մարդն ավելի քիչ եսակենտրոն է դառնում, ու դա նաև բնության անսահման գեղեցկությունն ու մեծությունը տեսնելուց է։ Այսինքն՝ դուք ինչքան էլ գեղեցիկ ու յուրահատուկ լինեք, մի սպասեք, որ ավելին եք լինելու, քան բնությունն է․ դուք կարող եք պարզապես ձգտել ներդաշնակ լինել նրա հետ։

Լեռնային լուսանկաչությունը Հայաստանում

Լեռնագնացությունը վերջին տարիներին շատ մեծ տարածում է գտել Հայաստանում։ Մեզ հետ զրույցում Armenian Geographic-ի հետ համագործակցող լեռնային ուղեկցորդ Մհեր Ավետիսյանն ասել էր, որ լեռնային տուրիզմի զարգացմանը նպաստել են նորագույն տեխնոլոգիաներ։ Նա նշում էր, որ լեռներում լուսանկարները շատ մեծ տպավորություն են թողնում մարդկանց վրա, ու դրանցով ոգեշնչված՝ մարդիկ գնում են սարեր՝ այդ նույն տեսարանները տեսնելու ու վայելելու համար։ Սա խոսում է նաև այն մասին, որ լեռնային լուսանկարչություն ուղղությունը մեր երկրում նույնպես պոտենցիալ ունի զարգանալու։ Armenian Geographic-ը կազմակերպում է լեռնային լուսանկարչության վորքշոփեր, որի ընթացքում մասնակիցները ծանոթանում են լուսանկարչության սկզբունքներին և, մասնավորապես, լեռներում նկարելու առաձնահատկություններին։ Նմանատիպ նախաձեռնությունները կարծես հաճելիի և օգտակարի մեկտեղում լինեն, քանի որ դուք հա՛մ գտնվում եք գեղեցիկ բնության մեջ, հա՛մ էլ սովորում այդ գեղեցկությունն անմահացնելու հմտությունները։

Հայաստանը, լինելով լեռնային երկիր, ունի հսկայական պոտենցիալ ինչպես լեռնային տուրիզմի, այնպես էլ լեռնային լուսանկարչության զարգացման համար։ Այս լեռնային երկրում լուսանկարները ստացվում են աննկարագրելի գեղեցիկ ու խոսուն։

Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:

Արշավներ Հայաստանում

Մեր կյանքը ճանապարհ է, ու քայլերը, որոնք մենք անում ենք ամեն րոպե, թվում է թե ոչ միշտ են մեզ ինչ-որ տեղ տանում: Իսկ դուք շարունակեք քայլել ու աստիճանաբար կսկսեք նկատել բաներ, որոնց երբեք ուշադրություն չեք դարձրել. քայլելիս դուք կգտնեք այն իմաստը, որն այդքան փնտրում եք, այն ներքին խաղաղությունը, որին միշտ ենթագիտակցորեն ձգտում եք: Արշավների ազդեցությունը կարող է զարմացնել ձեզ:

Արշավներն ամբողջությամբ կարող են փոխել մարդկանց կյանքը, սակայն իրականությունն այն է, որ դրանք մեզ ավելի են մոտեցնում մեր իրական պոտենցիալին: Բնությունն ու ֆիզիկական ակտիվությունն օգնում են մեզ լինել ավելի ներկա, ազատվել ավելորդ մտքերից ու զգալ մեր մարմինն ու դրա կարիքները: Երկար ժամանակ արշավներին մասնակցելով՝ դուք ուղղակի չեք կարող ապրել ձեր նախկին հոգսերով ու խնդիրներով: Այն բարձունքները կամ դժվարանցանելի ճանապարհները, որոնք դուք անցնում եք, մաքրում են ձեր հոգին ու բավարարվածության զգացում առաջացնում: Սարերում ու անտառներում հեռահաղորդակցման կապի խնդիրն այն ամենամեծ առավելություններից է, որ մեր օրերում կարող է գրավիչ համարվել նրանց համար, որոնք փորձում են ազատվել իրենց սոցիալական և հաղորդակցության կախվածություններից: Բնության հետ մարդու կապը փոխում է նրա կարիքներն ու օգնում լավացնել նրա վայելելու կարողությունը: Այդպիսով, արշավների ազդեցությունը նաև այն է, որ մարդը վերածվում է ավելի մինիմալիստ ու համեստ արարածի, որին շատ քիչ բան է անհրաժեշտ երջանիկ զգալու համար:

Արշավների ազդեցությունը մարդու առողջության վրա

Շատ բժիշկներ փաստում են, որ արշավները մի շարք դրական ազդեցություններ կարող են ունենալ մարդու առողջության ու ինքնազգացողության վրա: Մասնագետները նաև գտնում են, որ շատ հաճախ այս ապրելակերպն ավելի օգտակար կարող է լինել, քան պարզապես մարզասրահ գնալը: Դա պայմանավորված է նաև նրանով, որ լավ տրամադրությունն ինքնին կարող է նպաստել մեր առողջության լավացմանը: Այսպիսով, նշենք այն հիմնական դրական ազդեցությունները, որոնց կարող է ենթարկվել մարդու մարմինն արշավների արդյունքում:

•         Իջեցնում է արյան ճնշումը
•         Նվազեցնում է սրտային հիվանդությունների ռիսկերը
•         Կարգավորում է արյան մեջ խոլեստերինի քանակը
•         Կանխում է շաքարային դիաբետի առաջացումը
•         Ամրացնում է մկանային համակարգը
•         Օգնում է ազատվել ավելորդ քաշից
•         Լավացնում է ճկունությունը և կենտրոնացվածությունը

Արշավների ազդեցությունը մարդու աշխարհայացքի վրա

Արշավային կյանքը մարդուն պակաս նյութական է դարձնում: Ինչպես նշեցինք, բնությունն ունի իր կանոնները, և մարդիկ սովորաբար հնազանդվում են դրանց՝ կա՛մ առանց իրենց ցանկության, կա՛մ ինքնակամ: Արշավները սովորեցնում են լինել գիտակից ու ավելի քիչ վնաս հասցնել ինքներս մեզ ու մեր շրջապատին, գնահատել այն ամբողջ հարստությունը, որն ունենք: Վստահորեն կարելի է ասել, որ մարդը բնության հետ երկար շփվելուց հետո սկսում է բուժվել նաև եսակենտրոն լինելուց ու ավելի շատ հոգ տանել բնության ու կենդանական աշխարհի մասին:

Ահա այն հիմնական հատկանիշները, որոնք ձեռք են բերում մարդիկ տևական ժամանակ արշավներին մասնակցելուց հետո․

•         Նրբազգաց
•         Ինքնավստահ
•         Ուշադիր ու սիրող
•         Գիտակից ու ազատամիտ
•         Խաղաղ ու հանդուրժող
•         Սթրեսակայուն
•         Ստեղծագործող
•         Արդյունավետ
•         Արագաշարժ

Ովքե՞ր են Հայաստանում մասնակցում արշավների

Հայաստանում արշավներն աստիճանաբար դառնում են ամենատարածված հանգստի ու ժամանցի միջոցներից: Այնուամենային, հարկ է նշել, որ դրանց մասնակցում են հիմնականում 25-35 տարեկան հայերի այն հատվածը, որոնք առավել կայացած ու գիտակից են: Իսկ եթե խոսենք արտասահմանցիների մասնակցության մասին՝ Հայաստանում արշավներին մասնակցելու են գալիս գրեթե բոլոր զարգացած երկրներից, քանի որ այստեղ տուրիզմի այս ուղղությունն օրեցօր կատարելագործվում է: Դա նաև պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ ունենալով հարուստ բնաշխարհ՝ Հայաստանն ունի տուրիզմի այդ ուղղությունը զարգացնելու մեծ պոտենցիալ: Կարող ենք նաև փաստել, որ վերջին տարիներին Հայաստանում մեծ տարածում են գտնում մանկական արշավները, ինչը շատ կարևոր է ավելի ազատ ու գիտակից հասարակություն ձևավորելու ճանապարհին: Այսինքն՝ արդեն փոքր տարիքից երեխաները սկսում են ինքնազարգացման ու ինքնամաքրման այդ ճանապարհը, որը կօգնի, որ հետագայում ավելի լավ մարդ ու քաղաքացի լինեն հասարակության համար:

Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:

Արշավներ Հայաստանում

«Սար գնալը վարակի նման բան է»

Ինչպիսի՞ն է լեռնային տուրիզմը Հայաստանում

Հարցազրույց Armenian Geographic-ի հետ համագործակցող ուղեկցորդ Մհեր Ավետիսյանի հետ:

-Քանի՞ տարի եք տուրիզմի ոլորտում աշխատում ու այդ տարիների ընթացքում ի՞նչ դինամիկա եք նկատում ընդհանրապես տուրիզմի ուղղությունների և տարածման ու կատարելագործման առումով: Եւ, մասնավորապես, ինչպիսի՞ն է լեռնային տուրիզմը Հայաստանում:

-Արդեն 6-րդ տարին է, ինչ լեռնային տուրիզմի բնագավառում եմ աշխատում, բայց ես փոքր տարիքից եմ սարեր գնում, դա իմ հոբբին է եղել: Կարող եմ ասել, որ սարերը միշտ դատարկ են եղել, այս ամառային սեզոնին շատ հազվադեպ երևույթ էր, որ մարդ տեսնեինք սարերում կամ մարդիկ վրաններ խփեին: Բայց վերջին 2-3 տարիների ընթացքում ոչ միայն արտասահմանցիները, նաև տեղացիները շատ են զբաղվում արշավներով: Տեղական արշավական կազմակերպությունների թիվը մեծանում է, նաև ավելի մեծ խմբեր են տանում արշավների, դրան զուգահեռ՝ Հայաստանում բացահայտվում են նաև նոր ուղղություններ, չլսված անուններ, կորած վայրեր, ու շատ արագ է զանրգանում այս բնագավառը:

-Ինչո՞վ եք պայմանավորում դա:

-Առաջին հերթին կապված է նորագույն տեխնոլոգիաների զարգացման հետ: Օրինակ, ArmGeo-ն կամ մյուս կազմակերպություններից ինչ-որ տեղեր են գնացել ու նկար են հրապարկել սոցիալական ցանցերում, մարդիկ հետաքրքրվում են՝ որտե՞ղ է դա գտնվում, ու դա վարակի նման տարածվում է: Բացի դրանից՝ այդ տեղանքները մարդու աչքին այնքան էլ սովոր չեն, մենք առօրյայում մեր աչքին հասանելի հատվածներ ենք տեսնում, ու մեկ էլ մարդիկ տեսնում են մի նկար, որը լրիվ այլ անկյուն է, այլ գույներ են, ու դա մարդուն ձգում է, ինքն էլ է ուզում տեսնել:

-Այսինքն՝  նորագույն տեխնոլոգիաներն են նպաստե՞լ, որ ոլորտը զարգանա:

-Իհարկե, որովհետև, օրինակ, 30 տարի առաջ, մարդը կարող էր հեռվից սար տեսնել, դա իրեն հերիքեր, բայց երբ ինքն իրեն անհասանելի դիրքերից լուսանկարներ է տեսնում, իրեն դա է ձգում: Սար գնալը վարակի նման բան է, ես չեմ ճանաչում մեկին, որ մի անգամ գնացել է ու չի շարունակել պարբերաբար գնալ:

-Կարո՞ղ ենք ասել, որ լեռնային տուրիզմը Հայաստանում զարգացած է:

– Լեռնային տուրիզմը Հայաստանում զարգացած չէ, բայց զարգանում է ու զարգացող է, ու իրականում շատ արագ է զարգանում, որովհետև մենք ունենք այդ ռեսուրսը: Մենք ունենք մեծ պոտենցիալ նույնիսկ ձմեռային լեռնային տուրիզմի համար, որը գրեթե զարգացած չի ու նոր է սկսել զարգանալ: Հայաստանում ձմեռային լեռնային տուրիզմի համար ֆանտաստիկ լավ պոտենցիալ ունենք:

-Ի՞նչ նրբություններ կան, որ մարդը պետք է իմանա Հայաստանում արշավներին մասնակցելուց առաջ:

-Նախ, մենակ գնալ չի կարելի, պետք է խմբով գնալ, իսկ եթե մարդն անփորձ է, պետք է կազմակերպված խմբերի հետ գնա, որ փորձ ձեռք բերի: Նույնիսկ մեր՝ գիդերիս մոտ հոբբի է եղել, մարդիկ են զբաղվում այս գործով, ում մոտ ժամանակին սա հոբբի էր ու հետո դարձել է գործ: Այսինքն՝ այդ փորձը կարևոր է: Օրինակ, կայծակը մեծ վտանգ է Հայաստանի լեռնային գոտիներում: Հայկական բարձրավանդակը հրաբխային լեռներ են ու մեր հրաբխային գագաթների վրա եղանակը կարող է շատ արագ փոխվել: Բարձր լեռնային գոտիներում մինչև հուլիս շատ դժվար է հասկանալը՝ եղանակը ոնց է լինելու հաջորդ օրը: Կայծակը հիմնականում գագաթներին է խփում, պետք է այնպես հաշվարկես ժամանակը, որ հասցնես շուտ իջնել ներքև, մետաղական բաներ չունենաս մոտդ, հեռախոսդ անջատված լինի և այլն:

-Ովքե՞ր են այստեղ հիմնականում արշաների մասնակցում:

-Տեղացիներից սկսել են զբաղվել ավելի երիտասարդ տարիքի մարդիկ: Քիչ չեն նաև մեծերը, նկատի ունեմ՝ 40-ն անց մարդիկ: Նման վիճակագրություն չկա, բայց ինչքանով ես եմ հասկացել, մեր խմբերին միանում են հիմնականում օֆիսային աշխատանք իրականացնող մարդիկ, ովքեր ամբողջ օրը սենյակում նստած են իրենց համակարգչի դիմաց ու իրենց շաբաթ-կիրակին նախընտրում են այդպես անցկացնել:

–Իսկ ո՞ր երկրներից են Հայաստան գալիս ու մասնակցում արշավների:

-Ես հենց դրսի տուրիստների հետ եմ աշխատում: Եթե ընդհանրապես Հայաստանում տուրիզմի մասին խոսենք, կան հիմնական երկրներ, որտեղից գալիս են Հայաստան, բայց դա չի վերաբերվում լեռնային տուրիզմին, որովհետև մարդիկ կան, որ գալիս են Հայաստան հենց արշավելու համար, ու կարող են գալ այնպիսի երկրներից, որտեղից առաձնակի հոսք չկա դեպի Հայաստան: Գերմանիա, Իտալիա և Ֆրանսիա, դրանք այն հիմնական երկրներն են, որտեղից մեծ հոսք կա արշավների առումով, Սկանդինավներից՝ ավելի քիչ: Իսկ, օրինակ, Արարատի վերելքներին կազմակերպվող արշավներին խմբերում մեծամասնություն են կազմում հայերը, բայց արտասահմանցիներ ևս միանում են:

– Լեռնային տուրիզմը Հայաստանում ի՞նչ ուղղություններ ունի, որոնք հետաքրքիր են արշավային տուրերի տեսանկյունից:

-Հիմնական ուղղություն ասելը հարաբերական է, որովհետև Հայաստանը շատ հետաքրքիր երկիր է ընդհանարպես արշավների տեսանկյունից: Մեր երկիրը փոքր է, բայց ունենք շատ ցածր ու բարձր տեղեր, ու շատ կարճ ժամանակահատվածում կարելի է  ինչ-որ ճանապարհ հաղթահարել: Սեզոնից կախված՝ ուղղությունը փոխվում է:

-Այսինքն՝ Հայաստանում բոլոր սեզոններին արշավներ են իրականացվո՞ւմ:

-Մենք բոլոր սեզոններին ունենք արշավներ: Թյուր կարծիք կա Հայաստանում ձմեռային արշավների վերաբերյալ: Այնպես չէ, որ ձմեռը գալիս է, արջի քուն ենք ընկնում, արշավների չենք գնում: Իրականում ձմեռային ուղղություններն ավելի շատ են, քան, օրինակ, օգոստոսին:

–Ամեն դեպքում, մի քանի ուղղություն կնշե՞ք՝ որոնք տուրիստների համար հետաքրքիր կարող են լինել:

-Մենք նայում ենք՝ տուրիստն ինչքան ժամանակ ունի ու ինչքան ժամանակ է պատրաստ ծախսել ճանապարհի վրա: Որպես Երևանին մոտ, հասանելի ուղղություններ՝ մենք առաջարկում ենք Հատիս, Արայի լեռ, Գեղամա լեռնաշղթա, Արագած, իսկ երկար օրեր ունենալու դեպքում՝ արդեն Լոռիում և Տավուշում հազարավոր ուղղություններ կան: Կան ուղղություններ, որոնք մի քիչ ավելի շատ ծանրաբեռնված են, օրինակ, Լաստիվեր կամ Պարզ լճից Գոշ, և կան հազարավոր ուղղություններ, որոնք անհայտ են, ու, կարծես, այդ հատվածը թաքնված Հայաստանը լինի:

–Ո՞ւմ խորհուրդ կտաք մասնակցել արշավների և ո՞ւմ խորհուրդ չեք տա մասնակցել:

-Խորհուրդ կտամ մասնակցել բոլորին, որովհետև կան շատ թեթևից մինչև շատ բարդ ուղղություններ: Բարձր լեռնային արշավներին խորհուրդ չեմ տա մասնակցել միայն առողջական խնդիրներ ունեցող մարդկանց: Նրանք, ովքեր ունեն ճնշման հետ խնդիրներ, սիրտ-անոթային հիվանդություններ, ծանր քաշի հետ կապված խնդիրներ կարող են անցնել միայն թեթև արահետներ:

-Ի՞նչ հետաքրքիր դեպք կհիշեք, որ պատահել է ձեր տուրերի ժամանակ:

-Ամեն արշավի ժամանակ հետաքրքիր դեպքեր շատ են լինում, որովհետև հավաքվում են լրիվ տարբեր մարդիկ՝ զարգացած ու տարբեր աշխարհայացքներով: Մի անգամ Արագածի խառնարանում դեպք եղավ: Փոքր խումբ էր, տեղացիների հետ էինք ու մասնակիցները երիտասարդ էին ու անփորձ, ու վրաններից մեկը տեխնիկական խնդիրների պատճառով՝ լավ չէր փակվում, ես այդ պահին իմ վրանն էի հավաքում: Տեսնելով, որ չեն կարողանում փակել վրանը, երիտասարդները որոշեցին այդպես բաց վիճակում վերցնել վրանը ձեռքներին ու քայլել: Արագածի խառնարանից մինչև մեքենայի մոտ բավականին երկար ճանապարհ է, կարելի է ասել՝ կես օր կտևի, որ հասնեն, իսկ նրանք որոշեցին բաց վրանը ձեռքներին այդպես քայլել: Արշավականի համար դա շատ ծիծաղելի պատմություն է, որովհետև այդ քամու մեջ, բարձր լեռնային գոտում բացած վրանը ձեռքներին քայլելը շատ դժվար կլիներ: Ես ուղղակի հավաքեցի վրանն ու դրեցի ուսապարկում, ասացի՝ դե, քայլեք:

-Արշավներն ի՞նչ ազդեցություն են ունենում մարդու վրա:

-Սեղանների մոտ կենաց խմելու, թուրքական, բայց անունը հայկական դրած երգեր լսելու փոխարեն՝ հայրենասիրությունը պետք է սկսել արշավներից: Մեր մշակութային ունեցվածքի զգալի մեծամասնությունը ոտքով հասանելի տեղերում են, մարդիկ գաղափար չունեն վիշապաքարերի, ժայռապատկերներ մասին, գաղափար  չունեն ինչ-որ լքված կամ շատ վաղ ժամանակվա մատուռների մասին: Արշավելը նաև հայրենասիրություն է: Բնությունը գնահատողն աղբ չի թափի գետնին, այսինքն՝ դա դաստիարակություն է, ապրելակերպ է: Ընդհանրապես ես խորհուրդ կտամ, որ փոքր երեխաներն էլ ինչ-որ խմբերով հետաքրքիր արշավների գնան, որովհետև այդպես կսկսեն սիրել իրենց երկիրը:

Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:

Արշավներ Հայաստանում