Քանի որ ամեն տարի Հայաստանում այցելվող վայրերի հետաքրքրվածությունը որոշակի փոփոխություններ է կրում, առանձնացրել ենք արշավային ուղղություններ, որոնք շատ կարճ ժամանակում դարձան ամենապահանջվածն ու սիրելին մեր արշավականների կողմից: Իհարկե, այս ուղղությունները եղել են մեր մշտական իրականացվող արշավների ցանկում երկար տարիներ, սակայն դրանցում հետաքրքրվածությունն այս տարի նշանակալի էր: Ահա այդ պատճառով կարևոր համարեցինք անդրադառնալ ու ճանաչելի դարձնել նրանց, ովքեր ցանկանում են բացահայտել և համալրել իրենց արշավային ցանկը նոր ուղղություններով:
Իսկ թե ինչու են այս ուղղությունները դարձել ամենապահանջվածը, կծանոթանաք մեր արշավների մասնակիցներից, ովքեր մեզ հետ կիսվել են իրենց ամենաանկեղծ տպավորություններով ու զգացողություններով:
Դիմաց լեռ. Շաղոտ ջրվեժ
Դիմաց լեռը (2378 մ) գտնվում է Տավուշի մարզում՝ Իջևանի լեռներում: Գագաթը, գուցե, առանձնապես չտպավորի իր բացառիկությամբ, սակայն գագաթից բացվող տեսարանը դեպի Իջևանի լեռնաշղթայի ժայռոտ պատը և Աղստևի կիրճը ՝ կստիպեն մոռանալ տևական ճանապարհի հաղթահարած բարդությունը և վայելել բացվող տեսարանն իր ողջ հմայքով:
Դիմաց լեռ
Դիմաց լեռը շատերի կողմից սիրելի և ճանաչելի դարձավ նաև Ֆռֆռ քարի բացառիկությամբ: Իրականում այս ժայռը չունի պաշտոնական անուն: Անունը հանդիպվում է «Ռանչպարների կանչը» վեպում, և անվանադրումը նպատակ ուներ հինը վերածնելու և տեղանքին նոր շունչ հաղորդելու: Այս ուղղության մեջ է ներառված նաև Շաղոտ ջրվեժը՝ տեղակայված Իջևանի լեռների ժայռոտ պատերի խորշում:
Տպավորություններ արշավից.
«Շատ էի լսել արշավի դժվարության և միևնույն ժամանակ հիասքանչ բնության ու աննկարագրելի տեսարանների մասին, և չնայած տարակուսում էի բարդությունից, բայց ոչ մի վայրկյան չեմ զղջում որոշմանս համար»:
«Կարծում եմ, որ Դիմացը ամենապահանջվածներից է դարձել՝ համացանցում տարածված գեղեցիկ նկարների շնորհիվ, որոնք ուղղակի պարտավորեցնում են լինել այնտեղ»:
«Ինձ հատկապես տպավորել էին տեսարանը, լեռները, անսահման կանաչը, գույները»:
«Ցանկացած արշավային արահետ յուրահատուկ է: Դիմացի արահետը հետաքրքիր է նրանով, որ և՛ անտառով ենք անցնում, և՛ բաց տարածություններով»:
Ռապի լիճ, Մթնալիճ, Աստղկան
Այս երեք լճերը Արագած լեռան բարձրլեռնային լճերից են: Իրարից ոչ շատ հեռու գտնվելը հնարավորություն է տալիս ներառել մեկ արշավային ուղղության մեջ:
Արագածի լճերը գտնվում են ծովի մակարդակից 3000 մետրից բարձր: Լճերից հիասքանչ տեսարան է բացվում դեպի Արագածի հյուսիսային պատը, իսկ լճերի արտացոլքում կարող եք վայելել Արագածի չքնաղ պատկերը:
Ռապի լիճ
Տպավորություններ արշավից.
«Շատ տպավորեց Մթնալիճը՝ ջրի յուրօրինակ կապտականաչավուն երանգ, շուրջը անհամասեռ քարերի դասավորություններ, Արագածի հյուսիսային պատի արտացոլքը, ամպերի ու մառախուղի անվերջ խաղերը շատ տարբերվող են դարձնում լճի տարածքը»:
«Իմ ընկալմամբ մարդկանցից շատերը չեն կարողանում շատ մեծ բարդության սարեր բարձրանալ, մի մասը ուղղակի սիրում է լեռնային լճեր և գալիս է վայելելու լեռնային լճերում լողալու հաճույքը: Այս ուղղությունը բարձրադիր հատվածից տեսարաններ վայելելու, լճերում լողալու, և արշավի ողջ ընթացքում Արագածի հյուսիսային պատի ուղեկցությամբ մի լճից մյուսը քայլելու համադրություն է»:
«Հարմար է շատերին, քանի որ երթուղին այնքան էլ բարդ չէ)»:
«Չգիտեմ ինչից էր, բայց էյֆորիայի մեջ էի Մթնալճի ափին: Աշխարհը կատարյալ էր թվում կամ կատարյալ էր))»:
Մանթաշի ջրվեժ
Մանթաշ ջրվեժը գտնվում է Արագած լեռան հյուսիսարևմտյան լանջին: Իհարկե, այն երևելի բարձրություն չունի, սակայն ալպիական մարգագետիներով դեպի ջրվեժ տանող արահետը՝ արշավը դարձնում է էլ ավելի տեսարժան և հետաքրքիր, ինչով էլ հենց պայմանավորված է այս ուղղության բացառիկությունը:
Մանթաշի ջրվեժ
Տպավորություններ արշավից.
«Մանթաշի ջրվեժը իմ կարծիքով շատ է տարբերվում Հայաստանյան մյուս ջրվեժներից։ Նրա կանաչ երանգը արտասովոր տեսք է տալիս նրան: Ջրվեժի վերևի մասում գնտվող քարը նույնպես առանձնանում է իր սուր կտրվածքով։ Այդ ուղղանկյունաձև կտրված քարը, կանաչ խոտերը և ջրվեժը չքնաղ կոմպոզիցիա են ստեղծում։ Այդ պատկերը ես նմանեցնում եմ Ացտեկների բնակավայրերից տեսած նկարներին (կարող է սխալվում եմ , բայց իմ կարծիքն է)։ Մի քիչ կրկնվում եմ, բայց մի խոսքով ջրվեժն ունի տարբերվող տեսք»:
«Սա զովացնող արշավ է, քանի որ արշավը սկսվում և ավարտվում է Քարի լճի մոտից, իսկ արշավի ընթացքում հանգստանում ես հենց բուն ջրվեժի մոտ»:
«Կարծում եմ, որ ուղղությունը ամենապահանջվածներից է դարձել, քանի որ ոչ այնքան բարդ ու կարճ երթուղի է, ֆանտաստիկ տեսարանով»:
Մեծ Փարախադեմ
Մեծ Փարախադեմ լեռը Ուրծի լեռնաշղթայի բարձր գագաթներից է: Բարձրությունը 1955 մետր է: Գագաթից բացվում է հիանալի տեսարան դեպի Ուրծի լեռներն ու Մեծ ու Փոքր Մասիսները:
Մեծ Փարախադեմ
Տպավորություններ արշավից.
«Ուրծի լեռներն ու հատկապես Մեծ Փարախադեմը ինձ միանգամից գերեցին իրենց գույներով։ Հայաստանը երբեք այդպիսի բնապատկերով չէի տեսել։ Վստահ եմ, որ Ուրծի լեռներում դեռ շատ բացահայտումներ ունեմ անելու, ու դեռ վերադառնալու եմ այնտեղ»։
«Տպավորիչ էր գագաթից բացվող Արարատի տեսարանը»:
«Գույները գրավող ու անսովոր էին, ինչպես որ տիրող տրամադրությունն ու բացվող տեսարանը»:
«Քանի որ հիմա առավել շատ եմ արշավում ու վերհիշում եմ երթուղին, այն բարդ չէր, իսկ գույներն ու տեսարանները շատ ուժեղ էին։ Գեղեցիկ նկարներ, լավ տրամադրություն և իդեալական վայր՝ Արարատի հայացքը վայելելու համար։ Կարծում եմ սրանք են այն պատճառները, որոնք ուղղությունը դարձրել են ամենապահանջվածներից»:
Ծակքարի լիճ
Ծակքար լիճը քիչ այցելվող վայրերից է, սակայն իր ալպյան բացառիկ լանդշաֆտի շնորհիվ այն ոչ ոքի անտարբեր չի թողնում: Այն Զանգեզուրի լեռնաշղթայի բարձրադիր լճերից մեկն է: Գտնվում է 3272 մ բարձրության վրա: Մակերեսը 3 հա, անվանում են նաև Սագքար կամ Ծաղկարի:
Ծակքարի լիճ
Տպավորություններ արշավից.
«Ծակքարը առանձնահատուկ էր նրանով, որ այն սահմանակից է Նախիջևանին, և որ լճի գույնը տարբերվում է մնացած լեռնային լճերի գույներից»:
«Չափազանց շատ էին տպավորիչ տեսարանները 2 օրվա համար , դեռ չեմ հավատում աչքերիս: Այս արշավը մյուսներից տարբերվում էր նրանով, որ շատ ջրային արշավ էր: Լիճքում իրարից մոտ 100 մետր հեռավորության վրա գտնվում են չորս՝ մեկը մյուսից տարբեր ու հրաշք ջրվեժներ: Ու մեծ առավելությունն այն էր, որ եղանակը թույլ էր տալիս լողալ ու ավելի վայելել պահը: Սովորաբար լեռներում եղանակը սառն է, ինչի պատճառով չես տրամադրվում լողալ և բավարարվում ես միայն հեռվից նայելով»:
«Քայլում ես, երկու կողմդ Զանգեզուրի հրաշք լեռներն են ու Ծակքարի լիճը` պարզ, մաքուր ջրով, փիրուզագույն երանգի, վերևում էլ անառիկ ժայռերը»:
«Ինձ թվում է արշավների նախընտրություններն ու արշավի տպավորությունները շատ անհատական են, բայց սա այն ուղղություններից է, որ շատ տեսնելու բան կա: Ես բոլոր արշավական ընկերներիս համոզում եմ, որ անպայման գնան Ծակքարի լիճ»:
Արշավներից իրենց տպավորություններով կիսվեցին` Արթուր Զարբաբյանը, Հարություն Ումրշատյանը, Գայանե Գրիգորյանը, Հասմիկ Ստեփանյանը, Լիլի Խաչատրյանը, Նելլի Կեսոյանը, Դիանա Տոնոյանը, Մերի Մուրադյանը:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Առաջիկա արշավներ
Մատենադարան
/in Բլոգ /by armeniangeographicՄատենադարանը որպես առաջին գիտահետազոտական հաստատություն Հայաստանում, ստեղծվել է 1921-ին՝ Էջմիածնի ձեռագրատան հիմքի վրա։ 1939 թվականին Մատենադարանն Էջմիածնից տեղափոխվել է Երևան և տեղավորվել Հանրային գրադարանի շենքում (այժմ՝ Ազգային գրադարան)։
Մատենադարան
1945 թվականին ճարտարապետ Մարկ Գրիգորյանի նախագծով Երևանում սկսվել է Մատենադարանի շենքի կառուցումը և ավարտվել 1957 թվականին։ 1959 թվականի մարտի 3-ին Խորհրդային Հայաստանի կառավարության որոշմամբ այն վերածվում է Հին ձեռագրերի գիտահետազոտական ինստիտուտի։ 1962 թվականին հաստատությունն անվանակոչվում է հայոց գրերը ստեղծող Մեսրոպ Մաշտոցի անունով։
2011 թվականին գործունեության ընդարձակման և հավաքածուի աճի պայմաններում կառուցվում է Մատենադարանի նոր և ընդարձակ գիտական մասնաշենքը (ճարտարապետ Արթուր Մեսչյան)։
Մատենադարանում պահվող շուրջ 17 000 ձեռագրերը (հայերեն և այլալեզու) ընդգրկում են հայ հին և միջնադարյան գիտության ու մշակույթի գրեթե բոլոր բնագավառները՝ պատմություն, աշխարհագրություն, փիլիսոփայություն, իրավունք, բժշկություն, մաթեմատիկա, տիեզերագիտություն, թարգմանական ու ազգային գրականություն, մանրանկարչություն, երաժշտություն և այլն:
Մատենադարանում հայերեն ձեռագրերից բացի պահվում են հունարեն, արաբերեն, պարսկերեն, ասորերեն, լատիներեն, եթովպերեն, վրացերեն, եբրայերեն և այլ լեզուներով ձեռագրեր։ Միջնադարում կատարված հայերեն թարգմանութունների շնորհիվ կորստից փրկվել են բազմաթիվ բնագրեր, որոնք չեն պահպանվել մայր լեզուներով, հայտնի են միայն հայերեն թարգմանությամբ։
Մատենադարանի շենքի բակում տեղադրված են հայ մշակույթի ու գրականության մեծ գործիչների՝ Մովսես Խորենացու, Անանիա Շիրակացու, Մխիթար Գոշի, Թորոս Ռոսլինի, Ֆրիկի, Գրիգոր Տաթևացու արձանները, իսկ ներքևի փոքրիկ հրապարակում՝ Մեսրոպ Մաշտոցի և Կորյունի արձանախումբը։
Հայերեն ձեռագրերի այլ խոշոր պահոցներից է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանությունը (Վենետիկ, Իտալիա, 4000 ձեռագիր), Երուսաղեմի հայոց պատրիարքությունը (Իսրայել, 4000 ձեռագիր), Վիեննայի Մխիթարյան միաբանությունը (Ավստրիա, 2800 ձեռագիր և պատառիկ), Զմմառի վանքը (Հայ կաթողիկե եկեղեցի, Լիբանան, 1000 ձեռագիր), Նոր Ջուղայի վանք (Սպահան, Իրան, 1000 ձեռագիր) և Սբ. Էջմիածնի վանական համալիրը (Հայաստան, 1000 ձեռագրից պակաս)։
Մատենադարանի ամենահին ձեռագիրը Վեհամորի Ավետարանն է, որը պահվում է 8-րդ դարից ի վեր: Այստեղ կտեսնեք հայկական ամենամեծ գիրքը` «Մշո Ճառընտիրը» (կշռում է 28 կգ), իսկ ամենափոքրը` 190 գ:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Վանքեր և եկեղեցիներ
Տեղերի վանք
Սբ․ Սիոն վանք
Գնդեվանք
Ցաղաց քար
Սևանավանք
Որոտնավանք
Արևածագի Ձոր
/in Առանց խորագրի /by armeniangeographicՀարաբերական բարձրությունը՝ 550 մ
Հանդիպման ժամը` 8:30
Մասնակցության արժեքը` 9 500 դրամ
Տրանսպորտ
Ուղեկցորդների ծառայություն
Ուսապարկ (պարտադիր)
Ձեռնափայտեր (պարտադիր չէ)
Մեկօրյա սնունդ
Ջուր (առնվազն 1 լիտր)
Դեղատուփ
Արևային ակնոց
Գլխարկ (արևապաշտպան և ձմեռային)
Տաք հագուստ
Լապտեր
Անձրևապաշտպան թիկնոց
Ինչպե՞ս գրանցվել՝
Քայլ 1։ Զանգահարել 043 00 5165 (Viva cell) հեռախոսահամարով, Երևանի ժամանկով ժամը՝ 10։00-ից մինչև ժամը՝ 18։30 ընկած ժամանակահատվածում։
Կամ կարող եք Armenian Geographic ֆեյսբուքյան էջին և մենք կպատասխանենք աշխատանքային ժամերի ընթացքում (10։00-ից մինչև ժամը՝ 18։30):
Քայլ 2։ Մեր հետ առաջին անգամ արշավի մասնակցելու դեպքում պետք է անցնել հետևյալ հղումով և լրացնել տեղեկացված համաձայնությունը
Քայլ 3։ Կատարել փոխանցում
Ստացող՝
ԱՐՄՋԵՈ ՍՊԸ (InecoBank)
Բանկային հաշիվ 2052 0222 1888 1001
Փոխանցումը կատարելիս անպայման նշեք Ձեր անուն-ազգանունը կամ հեռախոսահամարը և արշավի ուղղությունը։
Քայլ 4։ Վճարումը կատարելուց հետո անդորրագիրն ուղարկեք մեր էջին։
Գրանցումը համարվում է հաստատված վճարման անդորրագիրը մեր ֆեյսբուքյան էջին ուղարկելուց հետո։
Գրանցվելուց հետո կարող եք հրաժարվել մինչև արշավի նախորդ օրվա առավոտյան 12:00: Վերջին պահին
հրաժարվողի գումարը վերադարձի ենթակա չէ։
ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ
Խնդրում ենք առնվազն 10 րոպե շուտ լինել հանդիպման վայրում։
Ուշանալու և դրա պատճառով արշավը բաց թողնելու դեպքում գումարը ետ չի վերադարձվում։
Առաջիկա արշավներ
Արշավ Թեղենիս լեռ և Ծաղկունյաց լիճ
Արշավ դեպի Խոսրովի արգելոցի ջրվեժներ
Արշավ դեպի Ռապի լիճ
Վերելք Դիմաց լեռ
Վերելք Արագած / Հարավային գագաթ
Վերելք Սևաժայռ
Արշավ դեպի Մարտիրոսի լիճ
7 գագաթ Գեղամա լեռներում
Վերելք Աժդահակ լեռ
«Լեռնային կղզի» / Մենք 10 տարեկան ենք
/in Մեր գործունեությունը /by armeniangeographicԼեռնային կղզի
Երեկոյի ընթացքում անդրադարձանք 10 տարիների ընթացքում կատարած մեր մի շարք նախագծերին ու նշանավոր վերելքներին՝ Արարատ, Կազբեկ, Սաբալան, Դեմավենդ, ներկայացրինք այն էքսպեդիցիոն արշավները, որոնք ունեցել ենք Հայաստանում և Արցախում։ Խոսեցինք նաև մեր շնորհիվ հանրայնացած արշավային և լեռնային ուղղությունների մասին։
Լեռնային կղզի
«Լեռնային կղզի»
Լեռնային կղզի
7 մեծ նախագիծ
Այս 10 տարիների ընթացքում իրագործված ծրագրերը շատ են, սակայն առանձնահատուկ ցանկացանք անդրադառնալ մեր այս 7 նախագծին՝
«Մերն է»
Նախագծի շրջանակներում բարձրացանք Հայաստանի լեռնաշղթաների, բարձրավանդակների, լեռնավահանների ու լեռնազանգվածների ամենաբարձր կետերը: Մեր բարձրացած լեռներից շատերի մասին ոչ մի տեղեկություն չկար համացանացում, իսկ վերելքները կրում էին էքսպեդիցիոն բնույթ։
«Ծովու բոլոր»
Նախագծի շրջանակներում բարձրացանք Վանա լիճը բոլոր կողմերից եզրավորող 6 պատմական լեռները՝ Սիփան (4058 մ), Վարագ (3200 մ), Արտոս (3550 մ), Ընձակիսար (3074 մ), Գրգուռ (2478 մ) և Նեմրութ (2935 մ)։ Նախագծի անունը պայմանավորված էր նրանով, որ միջնադարում Վանա լճի շրջակա տարածքները, որ Տուրուբերանի ուՎասպուրականի գավառներն էին, մի ընդհանուր անունով կոչվում էին «Ծովու բոլոր»։
Մանկական ակումբ
Հաշվի առնելով երեխաների վրա արշավների և բնության դրական ազդեցությունը, որոշեցինք ստեղծել մանկական արշավային ակումբ։ Ակումբի գործունեության ընթացքում կազմակերպեցինք մի շարք արշավներ, վրանային ճամբարներ, որոնք յուրովի նպաստում էին երեխաների աշխարհաճանաչողությանը։
Արմջեո Լոռի
Տարիներ շարունակ մեր արշավներին բազմաթիվ մասնակիցներ միանում էին Լոռվա մարզից, ինչն էլ հիմք հանդիսացավ Արմջեո Լոռիի ստեղծմանը։ Այն նպատակ ուներ Լոռվա մարզում զարգացնել արշավային մշակույթը։
Սապբորդինգ
Մարզիչ և ուղեկցորդ Կարեն Սարգսյանի հետ առաջինն էինք, որ իրականացրինք սապբորդինգ Հայաստանի լճերում և ջրամբարներում։ Լինելով ակտիվ սպորտաձև սապբորդինգը միաժամանակ հնարավորություն է տալիս վայելել ու հաճույք ստանալ պրոցեսից, ինչի շնորհիվ մեծ տարածում գտավ և սիրվեց լայն շրջանակներում։
«Լեռնային ուղկեցորդի պատրաստման» դասընթաց
Քանի որ տարեցտարի լեռներ բարձրացողների և հանգիստը քայլարշավների միջոցով անցկացնողների թիվն աճում է, կա նոր լեռնային ուղեկցորդների կարիք։ Ահա այդ նպատակով մենք իրականացնում ենք «Լեռնային ուղկեցորդի պատրաստման» երկամսյա դասընթաց։
«Աշխարհի 7 հրաբուխ»
Նախագծի շրջանակներում բարձրանալու ենք 7 մայրցամաքների ամենաբարձր հրաբուխները՝ Հվ Ամերիկայում՝ Օխոս-Դել-Սալադոն (6893 մ), Աֆրիկայում՝ Կիլիմանջարոն (5895 մ), Եվրոպայում՝ Էլբրուսը (5642 մ), Հս Ամերիկայում՝ Օրիսաբան (5636 մ), Իրանում՝ Դեմավենդը (5610 մ), Ավսրալիայում՝ Գիլուվեն (4368 մ), Անտարկտիդայում՝ Սիդլեյը (4181 մ)։
Արարատ
Մեր 10-ամյա գործունեության ամենակարևոր և տեսանելի արդյուքը Արարատի վերելքներն էին։։ Չնայած նրան որ, սկսած 2014թ․-ից բազմաթիվ մարդիկ իրենց երազանքի վերելքը վստահում էին հենց մեզ, սակայն 2022թ․ աննախադեպ էր մասնակիցների թվով։ Ավելի քան 100 մասնակից մեր ուղեկցությամբ կանգնեց Արարատի գագաթին, որը Հայաստանի մասշտաբով աննախադեպ արդյունք էր։
Վերելք Արարատ
Վերելք Արարատ
Դեմավենդ և Սաբալան
Իրանում մեր վերելնքերը սկիզբ դրվեցին երկու նշանավոր և հիշարժան լեռներով՝ Սաբալան (4811 մ) և Դեմավենդ (5610 մ)՝ այդպիսով սկիզբ դնելով նոր լեռնային նվաճումների։ Լինելով Հայկական լեռնաշխարհի մյուս բարձր գագաթներում՝ Արարատ, Արագած և Սիփան, Սաբալանը չէր կարող մեզ անտարբեր թողնել՝ լինելով Հայկական լեռնաշխարհի ամենաբարձր 2-րդ գագաթը, որի վրա է գտնվում Հայկական լեռնաշխարհի ամենաբարձր լեռնային լիճը։
Սաբալան․ մի վերելքի պատմություն
Սաբալանից հետո մեզ Իրան տարավ Ասիայի ամենաբարձր հրաբուխը՝ Դեմավենդը։ Նախկինում արդեն բարձրացել էինք Էլբրուս, իսկ Դեմավենդի վերելքից հետո ամրապնդվեց «Աշխարհի 7 հրաբուխ» նախագծի իրականացումը՝ ապահովելով առաջիկա 10 տարիների նպատակները։
Աշխարհի ամենաբարձր «7 հրաբուխ» նախագիծ
«7 հրաբուխ» նախագիծ
Նախորդ երկու վերելքները հիշարժան էին և տպավորիչ, քանի որ մեկի դեպքում 16, իսկ մյուսի դեպքում 25 մասնակից, մեկ խմբի պես՝ որպես մի ամբողջություն կանգնեց Հայկական լեռնաշխարհի երկրորդ ամենաբարձր լեռան՝ Սաբալանի, և Ասիայի ամենաբարձր հրաբխի՝ Դեմավենդի գագաթին։
Դեմավենդ
Դեմավենդ. տարվա վերելքը
Վրաստան
Շարունակելով ընդլայնել մեր արշավների աշխարհագրությունը՝ այս տարի ուղևորվեցինք դեպի Վրաստան՝ բացահայտելով երեք նոր շրջան՝ Չաուխ, Տուշեթ և Ռաճա։ Մինչ այդ արդեն հասցրել էինք լինել Սվանեթում, Բիրթվիսի կիրճում, վերելքներ էինք իրականացրել դեպի Կազբեկ լեռ, իսկ Ջավախքում՝ Մեծ Աբուլ և Սամսար։
Չաուխի ճամփորդությունը
Չաուխ. ճամփորդություն Կովկասյան լեռներում
Արցախ
Մեր 10-ամյա գործունեության ընթացքում բազմիցս ուղևորվել ենք նաև Արցախ, բացահայտել բազմաթիվ լեռներ, հանրայնացրել մի շարք գագաթներ, ինչպիսիք էին Մեծ Քիրսը, Կուսանացը, Ծռասարը, Թովմասարը։ Ցավոք, այժմ այդ լեռնագագաթներն այլևս մեզ հասանելի չեն։
Կուսանաց լեռ / Արցախ
Արցախ․Արկածային զբոսաշրջությունը նոր սահմաններով
Հատկանշական է, որ մենք 2013թ․-ից սկսած Նոր տարին դիմավորում էինք Շուշիում և արշավային ֆորմատով։ Սա դարձել էր փոքրիկ, բայց կարևոր մի ավանդույթ, որը հունվարի 1-ին սկսվում էր դեպի Հունոտի կիրճ իրականացվող արշավով։
Ամփոփելով պետք է նշել, որ մեր գործունեության 10 տարվա ընթացքում ձեռք ենք բերել բազմաթիվ ընկերներ ու գաղափարակից մարդիկ, իրականացրել ենք մի շարք ծրագրեր ու նախագծեր, կազմակերպել ենք ավելի քան 10 000 արշավ, ուղեկցել ավելի քան 15 000 մասնակցի։
Եվ մեր 10-ամյա գործունեության լավագույն ձեռքբերումը շարունակում են մնալ մարդիկ, իսկ լավագույն ամփոփումը՝ «Լեռնային կղզի» գիրքը։
«Լեռնային կղզի» գիրքը ձեռք բերելու համար, կարող եք գրել մեր ֆեյսբուքյան էջին կամ զանգահարել՝ 043 00 5165 հեռախոսահամարով։
Առաջիկա արշավները
Արշավ Թեղենիս լեռ և Ծաղկունյաց լիճ
Արշավ դեպի Խոսրովի արգելոցի ջրվեժներ
Արշավ դեպի Ռապի լիճ
Վերելք Դիմաց լեռ
Վերելք Արագած / Հարավային գագաթ
Վերելք Սևաժայռ
Արշավ դեպի Մարտիրոսի լիճ
7 գագաթ Գեղամա լեռներում
Վերելք Աժդահակ լեռ
Օկոնավանք․ Տավուշ
/in Վանքեր և եկեղեցիներ /by armeniangeographicՕկոնավանք եկեղեցի կամ Օկոնախաչ գտնվում է Տավուշի մարզում՝ Խաչաղբյուրի կիրճի վերին մասում։ Եկեղեցին տեղակայված է Ենոքավան գյուղի մոտակայքում՝ Օկոն կոչվող գյուղատեղիում։
Օկոն գյուղատեղի
Օկոն գյուղատեղին հիշատակվում է միջնադարից մինչև 20-րդ դար։ Այն հիմնականում հանդիսացել է որպես ձմեռանոց, որտեղ տեղացիները պահում էին իրենց խոշոր և մանր եղջերավոր կենդանիներին, ինչը տարածված էր հատկապես Տավուշի, Լոռվա և Սյունիքի մարզերում։ Քանի որ այլ մարզերում՝ Գեղարքունիք, Վայոց Ձոր, գյուղացիները ձմեռանոցներում պահում էին միայն խոշոր եղջերավոր կենդանիների։
Օկոն ձմեռանոցը ժամանակի ընթացքում դարձավ նաև գյուղատեղի, որտեղ տեղացիները մնում էին ամբողջ տարին։ Այդ ամենը պայմանավորված էր նրանով, որ ժամանակի ընթացքում բնակիչները սկսեցին զբաղվել նաև երկրագործական աշխատանքներով՝ այլևս կարիք չունենալով լքել ձմեռանոցի տարածքը։
Օկոն երբեմնի գյուղատեղիի մասին են փաստում նաև Օկոնավանքի տարածքում հայտանբերված տապանաքարերը, որոնք թվագրվում են 19-20-րդ դարեր։
Օկոնավանք
Եկեղեցու մասին տեղեկություններ շատ քիչ են, հայտնի է միայն եկեղեցու կառուցման տարեթիվը՝ 1863թ․։ Այն եռանավ բազիլիկատիպ շինություն է՝ զույգ ավանդատներով։ Ավանդատները զարդարված են հեծյալների պատկերմամբ զարդաքանդակներով։ Հետաքրքրական է, որ հեծյալներ պատկերող խաչքարերը հիմնականում հանդիպում են Արցախում՝ պայմանավորված լինելով այն հանգամանքով, որ Արցախը հայտնի է եղել որպես «ղարաբաղյան ձիու հայրենիք»։ Նմանատիպ խաչքարեր կարելի է հանդիպել Օխտը Եղցի վանքում։ Սակայն թե ինչպես կարելի է բացատրել Օկոնավանքում նմանատիպ խաչքարերի առկայությունը՝ անհայտ է։
Վանքի դիմաց կա տեղադրված թևավոր խաչ՝ թվագրված 12-13-րդ դարեր, որի մասին տեղեկություններ ևս չկան։
Օկոնավանքի երթուղին հատկապես գեղեցիկ է աշնանը, որն անցնում է անտառներով, ձորերով ու նեղ ժայռերի տակով:
Հոդվածը գրելիս օգտվել ենք «Դիվան հայ վիմագրության» աշխատությունից։
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Վանքեր և եկեղեցիներ
Տեղերի վանք
Սբ․ Սիոն վանք
Գնդեվանք
Ցաղաց քար
Սևանավանք
Որոտնավանք
Հայրավանք
Զորաց եկեղեցի
Հաղարծին վանական համալիր
Բարդող լեռ
/in Հայկական լեռնաշխարհ, Մեր արշավները /by armeniangeographicԷրգրի ճամփեքով
Վերելք Բարդող
Մեքենան հասնում է մինչև Ակոլուկ սարատեղի, որն այժմ ադրբեջանաբնակ փոքրիկ գյուղ է: Հավանաբար այստեղ ձմռանը մարդ չի ապրում:
Բարդողի լանջին գտնվող Ակոլուկ գյուղը
Գյուղից մինչև գագաթ մնում է ընդամենը 300 մետր հարաբերական բարձրություն, բայց դա հենց այն հեռվից երևացող ժայռոտ ու վտանգավոր հատվածն է:
Գագաթից բացվում է հիանալի տեսարան դեպի Հայկական Պարի լեռները և Արաքսի հովիտը:
Բարդող լեռ (Կողբասար)
Աշխրահագրություն
Բարդող լեռը Հայկական Պար լեռնահամակարգի հայտնի և վառ արտահայտված լեռներից է: Բարձրությունը 2562 մետր է: Ունի հրաբխային ծագում: Ջրառատ է ու ծաղկավետ:
Տարբեր ժամանակներում և տարբեր ազգերի կողմից ստացել է Բարդող, Բարդուղ, Բարթող, Բարթուղյան լեռ, Թեքելթի, Թաքալթու, Թաքյալթի, Թաքյալթու, Տակյալտու, Տակյատլու և Պերիլի անվանումները:
Սկսվում է Հայկական Պար լեռների Սինակ գագաթից հս.-արմ. և ձգվում է դեպի հս.-արլ.՝ մոտ 28 կմ երկարությամբ, վերջանալով համանուն սրածայր գագաթով:
Կողբի սարը
Բարդող լեռը հայտնի է նաև Կողբասար կամ Կողբի սար անուններով: Նրա ստորոտին է գտնվել Կողբ գյուղը, որն այժմ քաղաք է և կոչվում է Թուզլուջա (թուրք. աղի հանք): Կողբ գյուղը հայտնի է եղել կերակրի աղի պաշարներով: Հնում Կողբը մտնում էր Մեծ Հայքի Այրարատ աշխարհի Ճակատք գավառի մեջ:
Բարդող լեռ (Կողբասար)
Տեսանյութը՝ Սիփան Գրիգի
Լուսանկարները՝ Տիգրան Շահբազյանի և Սիփան Գրիգի
Մարտիրոս Կողբացի
Լենկթեմուրի առաջին արշավանքի ժամանակ (1387 թ) Մարտիրոս Կողբացին գյուղի քաջերի գլուխն անցած այս լեռան վրա ամրանալով՝ հերոսական դիմադրություն է ցույց տվել բռնակալներին:
Աղի ճանապարհը
Հայաստանում աղ արդյունահանել են դեռևս հնագույն ժամանակներում: Հատկապես հայտնի են եղել Կաղզվանի, Նախիջևանի և Կողբի աղահանքերը իրենց հարուստ պաշարներով և հանույթի բարձր որակով: «Աղի ճանապարհը», որը հիշատակվում է վաղ միջնադարի հայոց գրավոր աղբյուրներում, կապված է Կողբի հանքավայրի հետ:
Կողբից ձգվել է մի բանուկ սայլուղի, որով աղ են տեղափոխել Հայաստանի տարբեր գավառներ, նաև տարածաշրջանի այլ երկրներ: Այն հենց այդպես էլ կոչվել է` «Աղի ճանապարհ», որը, ի տարբերություն հռչակավոր «Մետաքսի ճանապարհի», ոչ թե անցել է խաչմերուկ հանդիսացող Հայաստանի տարածքով, այլ սկիզբ է առել հենց նրա տարածքից, տվյալ դեպքում` Կողբ ավանից, տարածվել երկրի սահմաններից դուրս:
Սկսվելով Կողբից` «Աղի ճանապարհը» մտել է այժմյան Երվանդաշատ գյուղ, ապա Ախուրյանի ձախափնյա հովտով ձգվել Բայանդուր-Ալեքսանդրապոլ (Գյումրի) -Գորելովկա-Բոգդանովկա (Նինոծմինդա) ուղղությամբ: Այստեղ այն երկճյուղվել է` մեկը Ծալկայով ձգվել է դեպի Թիֆլիս, մյուսը Ախալքալաքով, Ասպինձայով, Ախալցխայով` դեպի Քութայիս:
«Աղի ճանապարհը» բանուկ է եղել մինչև 20-րդ դարի սկիզբը, սակայն աստիճանաբար կորցրել է իր կարևորությունը, երբ 1902թ. բացվել է Թիֆլիս-Երևան երկաթուղին: Կողբի աղը Միջագետք և այլ տարածաշրջաններ է տեղափոխվել Հայկական լեռնապարով, որի լեռնանցքներից մեկը կոչվել է Աղտո ձոր:
1921 թվականի Կարսի պայմանագրով Կողբն անցավ Թուրքիային:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Հայկական լեռնաշխարհ
Հայկական լեռնաշխարհի ընդհանուր բնութագիրը
Հայկական լեռնաշխարհի գիտական ուսումնասիրությունները
Հայաստանը հնագույն քարտեզներում
Ինչ և ո՞րն է Անատոլիան
Քարտեզագրական պատերազմ
Երկրաշարժերը Հայկական լեռնաշխարհում
Միջլեռնային գոգավորություններ
Ստորգետնյա ջրերը Հայկական լեռնաշխարհում
Հայկական լեռնաշխարհի 5 ամենաբարձր գագաթները
Սաբալան. մի վերելքի պատմություն
/in Արշավային պատմություններ, Բլոգ /by armeniangeographicՍաբալան
Խումբն առաջին անգամ էր լինում Իրանում, ինչը բնականաբար նույնպես նպաստեց, որպեսզի մասնակիցների ստացած տպավորություններն առավել ազդեցիկ լինեն: Ինչպես յուրաքանչյուր վերելք և ճամփորդություն, Սաբալանի դեպքում ևս, մասնակիցների մի մասի համար այն նոր արկածների որոնում էր, մյուսների համար՝ նպատակ, իսկ Հրաչ Արա-Իվանյանի համար շատ երկար սպասված վերելք, որը ցանկանում էր օր առաջ իրագործել. «Սաբալան բարձրանալու ցանկությունն արդեն քանի տարի հանգիստ չէր տալիս՝ պայմանավորված հենց այն փաստով, որ Հայկական լեռնաշխարհի բարձրությամբ 2-րդ լեռն է: Իսկ 2020 թ -ի Covid-ի պատճառով հետաձգվելուց հետո ես էլ ավելի անհամբեր էի դարձել»:
Իրան. այլ աշխարհ, այլ իրականություն
Հատկապես դեպի Չաուխ իրականացրած ճամփորդությունից հետո, անհամեմատելի և չափազանց նոր ու այլ էր Իրանը, որը մեր խմբին դիմավորեց իր հզոր լեռներով և բազմաթիվ գույներով: Եվ որպես իրական արշավականներ, որոնք հնարավորություն էին ստացել բացահայատել մի նոր աշխարհ՝ խմբի 16 մասնակցիները կհիշեն Իրանում անցկացրած օրերը դեռ երկար տարիներ:
Սաբալան
Իսկ Իրանն իրապես այլ աշխարհ էր՝ սեփական կանոններով և գրված ու չգրված օրենքներով: Բայց ինչպես նշեց Հրաչը. «Եթե ավելի հաճախ լինենք հարևան բարեկամ երկրում, մեր պատկերացումներն ավելի ամբողջական կլինեն ու կարծում եմ նույնիսկ հարմարվելու հարց չի առաջանա, պարզապես պետք է ճանաչել, ընդունել և հարգել այդ մշակույթը: Իսկ օրենքներին և հասարակարգին դեռ գնալուց առաջ էինք ծանոթացել»:
Սաբալանը՝ «սիրուն ու հզոր»
Անդրադառնալով հենց Սաբալան լեռան վերելքին, պետք է ասել, որ մասնակիցների մեծ մասի համար այն պետք է լիներ ոչ միայն նոր հաղթական վերելք, այլ նաև առավել որոշակի դարձներ Դեմավենդի հետ կապված նպատակները: Բայց ամեն ինչի մասին հերթականությամբ: Սաբալանի վերելքին մասնակիցները պատրաստված էին տարիների արշավային փորձով: Սակայն անխուսափելի է նաև սպասելիքների և իրականության մշտական բախումը, իսկ արշավական կյանքում իրականությունը միշտ գերազանցում է սպասելիքները. «Լուսաբացին, երբ ճանապարհից տեսանք Լեռը, անմիջապես զգացվեց, թե ինչ սիրունի հետ գործ ունենք: Իսկ ընթացքն էլ ցույց տվեց, որ ոչ միայն սիրունն է, այլ նաև հզոր է»:
Սաբալան
Մեր խումբը՝ բաղկացած 16 մասնակցիներից, առաջին իսկ օրն ուղևորվել էր դեպի ճամբար (3700 մ), և կլիմայավարժեցումից հետո՝ գիշերը ժ. 4:00-ին շարունակել վերելքը դեպի գագաթ՝ դեպի 4811 մ:
Նոր վերելք, նոր համագործակցություն
Միանշանակ պետք է ասել, որ վերելքը բարեհաջող և առավել հեշտ անցավ նաև ի շնորհիվ «Սիփան» միության անդամների, որոնց տարիների լեռնային փորձը մեծապես օգնեց խմբին, անշուշտ, առաջին հերթին տալով մեծ վստահություն. «Սիփան միության ընկերները ոչ միայն հմուտ լեռնագնացներ են, այլև կենսուրախ մարդիկ, հատկապես ավագները՝ երիտասարդ ոգով, պատրաստ նոր բարձունքների: Առհասարակ շատ հաճելի էր այն փաստը, որ օտար երկրում համատեղ վերելքի ես մասնակցում տեղի հայ լեռնագնացների հետ»:
Սաբալան
Չնայած բոլոր մասնակիցներին, այդ թվում նաև Հրաչին, հրապուրել էին Ուրմիա լճի մայրամուտը, Թավրիզի շուկայի վարդաբույրը, սակայն նրա համար անհամեմատելի և անփոխարինելի էր խառնարանային լճին հասնելու պահը. «Սաբալանի արևածագն ինչ խոսք, արբեցնող էր ու շլացուցիչ, բայց ոչինչ չի համեմատվի այն պահի հետ, երբ գագաթնամերձ արահետով շարքով քայլելով հասանք խառնարանային լճին: Գագաթից դեպի Հայկական լեռնաշխարհի ամենաբարձրադիր լիճը բացվող տեսարանն առինքնող էր, ու րոպեներ անց ամբողջ մարմնավ զգացի ջրի սառնությունը»:
Սաբալան / Ուրմիա լիճ
Ինչպես նշեցինք, 2022թ. լրանում էր մեր գործունեության 10 ամյակը, ինչի շնորհիվ տարին հագեցած էր նորանոր վերելքներով ու նպատակներով: Եվ Սաբալան լեռան գագաթին կանգնել՝ առաջին հերթին նշանակում էր, որ հաջորդ անգամ Իրան այցելելիս կանգնելու ենք Դեմավենդի գագաթին. «Սաբալանը լավ նախապատրաստություն եղավ Դեմավենդի վերելքից առաջ ոչ միայն լեռնագնացության առումով, այլ սկսած սահմանային անցակետից մինչև Սիփան միության լեռնագնաց ընկերներ, որոնց նորից հանդիպելու ցանկություն ու սպասում կար»:
Սաբալան
Բայց Սաբալանի վերեքը միայն լեռնագնացության, նպատակների իրագործման կամ նորանոր այլ վերելքների պատմություն չէր, այլ կենսակերպ. «… այս ամենը գաղափարակից մարդկանց, արշավական հոգիների, լեռնագնաց ընկերների հետ ու բնականաբար ArmGeo-ի ուղեկցությամբ՝ արդեն 10 տարի…», նշեց արշավական Հրաչ Արա-Իվանյանը:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Բլոգ Հայաստանի մասին
Կիլիմանջարո. Աֆրիկայի «կտուրին»
Mediamax-ի հարցազրույցը Տիգրան Վարագի հետ
Հայկական լեռնաշխարհի «7 գագաթ» նախագիծ
Տիրինկատար և «Վիշապների հովիտ»
5165-ի սրտում ծնված երազանքի ճանապարհը
Հայաստանի 5 ամենագեղեցիկ գարնանային ուղղությունները
Էվերեստի բազային ճամբար 2023
3000 մետրից այն կողմ՝ Հայաստանի լեռներում
Հայաստանը հնագույն քարտեզներում
Հայաստանի 5 ամենագեղեցիկ աշնանային ուղղությունները
/in Բլոգ /by armeniangeographicԱշնանային արշավները եղանակային ամենահաճելի խաղերը վայելելու հրաշալի տարբերակ են`քայլելով զով ու հաճելի պայմաններում` զգալով աշնանային արևի ջերմ ու ամենահաճելի խաղը` սառը օդում: Աշնանը նույնիսկ մառախուղն է հետաքրքիր, այն կարծես կոտրում է վառ գույները` վերածելով կիսատոների, ուրվագծերը դարձնելով ավելի մեղմ ու խորհրդավոր։ Հենց մառախուղի ալիքների մեջ կարելի է կորել մտքով, հոգով ու մարմնով:
Աշնանային արշավները Հայաստանում
Մեր կողմից ընտրված` շատերին անհայտ այս վայրերը, աշունը յուրովի վայելելու ու զգալու մասին են, որտեղ դու կլինես ազատ` ինքդ քեզ հետ, քո մտքերի ու զգացողությունների: Ուղղություններից յուրաքանչյուրը բացառիկ է ու յուրօրինակ նրանով, որ հնարավորություն կտա բացահայտել Հայաստանը մեկ այլ, բոլորովին նոր դիտանկյունից, նոր գույներով ու նոր շնչով: Ուղղություններից յուրաքանչյուրը ձեզ ասելիք ունի և միանշանակ նրանցից յուրաքանչյուրը՝ յուրովի: Իհարկե, պատմել այդ ամենի մասին, կնշանակի ոչինչ չասել: Հետևաբար ձեզ միայն մնում է ընտրել ամենականչող երթուղին, անցնել այն ու համոզվել:
Երեք Բազեների արահետ
Տավուշի բնությունը տարվա յուրաքանչյուր եղանակին ինքնատիպ է: Տավուշն այն մարզն է, որտեղ միշտ հաճելի է, հետաքրքիր, միշտ ունի ասելիք և ցույց տալու շատ ու շատ բաներ, և ամեն այցից գտնում ես քեզ համար նորը, այն՝ ինչի սպասումով ու հետքերով գնացել ես: Հատկապես իր բնության շքեղությամբ ու գունային հարստությամբ սկսում է տպավորել հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներին: Տավուշյան երեք երթուղիներից մեկը, որը քիչ այցելվող ու գուցե շատերի կողմից անհայտ ուղղություն է, Երեք բազեների արահետն է:
Երեք բազեների արահետ
Այս բացառիկ ուղղությունը գտնվում է Դիլիջան ազգային պարկում՝ Հովք գյուղի մոտակայքում, մոտ 2-3 կմ հեռավորության վրա: Այն իր մեջ ներառում է և՛ քարքարոտ, և՛ անտառային գեղեցիկ արահետներ: Այս ուղղության լավագույն սեզոնը ապրիլ-մայիս և հոկտեմբեր-նոյեմբեր ամիսներն են: Ճանապարհին ուղեկցում են հիասքանչ, պղնձագույն ժայռային տեսարաններ, տավուշյան անտառներ և մերկ, վեհաշուք սարեր: Սա մի ուղղություն է, որը ձեզ համար կբացահայտի մեկ այլ, բոլորովին նոր Տավուշ:
Ծովագյուղից Գոշի լիճ
Մարզից մարզ այս արշավը խոստանում է աննկարագրելի գեղեցիկ ու հեքիաթային տեսարաններ, որոնք ուղեկցում են ողջ արշավի ընթացքում: Տավուշյան մեկ այլ ուղղություն, որն անցնում է շատերիս կողմից սիրելի դարձած տավուշյան խիտ, գունաշատ անտառների միջով:
Աշնանային արշավները Հայաստանում
Ծովագյուղից Գոշ մեր արշավային երթուղին սկսվում է Ծովագյուղից, որը գտնվում է Սևանի ափին (Սևան քաղաքից 10 կմ հյուսիս): Քայլելով Արեգունու լեռներով, կանգառ ենք ունենում վայելելու լեռնահամակարգի ստորոտում տեղակայված Կակաչ լճի մոտ, որին հաճախ Ծովագյուղի լիճ են անվանում: Այնուհետև արահետը շարունակվում է դեպի Գոշ լիճ, որտեղ հնարավորություն ենք ունենում վայելել անտառի խորքում տեղակայված աշնանային ամենավառ ու տաք գույներով շրջապատված լիճը:
Ապակեքար
Ապակեքար լեռը հայտնի է նաև Աբեղաքար անունով: Գտնվում է Տավուշի մարզում՝ Հաղարծին և Հովք գյուղերի միջև: Բարձրությունը՝ 1651 մետր է:
Աշնանային արշավները Հայաստանում
Արշավի մեկնարկը տրվում է Հաղարծին գյուղից: Դեպի գագաթ ուղեկցում է Դիլիջան ազգային պարկի գունաշատ, անտառապատ արահետը, իսկ արդեն գագաթից բացվում են ամենասպասված տավուշյան տեսարանները՝ Իջևանի գեղատեսիլ լեռներն ու Աղստևի կիրճը:
Որոտանի կիրճի ուրվականները
Որոտանի կիրճի ուրվականները՝ այդպես ենք մենք անվանում Հին Խոտ, Հին Շինուհայր, Հին Հալիձոր լքված գյուղերով անցնող երթուղին, ամենատպավորիչ ուղղություններից մեկն է, որի շնորհիվ կբացահայտեք Սյունիքի ամենավառ ու գույներով հարուստ բնությունը` իր խոր անտառներով, կիրճերով ու ձորերով: Ողջ ճանապարհին ուղեկցում են Որոտանի կիրճի անտառային տաք գույներով տեսարաններ: Հին Խոտ գյուղատեղին Սյունիքի մարզի հնագույն բնակավայրերից է եղել: Գյուղը գտնվում է ժայռերի մեջ: Այստեղ մարդիկ նախ բնակության համար հարմարեցրել են տուֆային, հրաբխային ապարներում ձևավորված քարանձավները: Ավելի ուշ քարանձավային բնակատեղիներն ընդարձակել են քարե շարվածքների հաշվին, այդ պատճառով այնպիսի տպավորություն է, ասես տները ժայռերից վեր են խոյանում:
Աշնանային արշավները Հայաստանում
Որոտանի գեղատեսիլ կիրճով Հին Խոտից արահետը շարունակվում է դեպի Հին Շինուհայր: Տարբեր ժամանակներում այն հայտնի է եղել Հայրաշեն, Շինոյ-հերք, Շնհեր (այսինքն՝ գյուղերի, շեների հայր) անուններով: Գյուղի տարածքը հարուստ է նյութական մշակույթի մնացորդներով․ գյուղից 6 կիլոմետր արևմուտք, հին Շինուհայր – հին Հալիձոր ճանապարհից աջ կա Ք.ա. 1-ին հազարամյակով թվագրվող դամբարանադաշտ, ինչը վկայում է, որ գյուղը գոյություն է ունեցել դեռևս Վանի կամ Երվանդունիների թագավորությունների ժամանակներից: Երթուղին անցնում է ձորի եզրին տեղակայված Կուսանաց անապատ վանքի կողքով: Այն XVII դ. վերջին եղել է գրչության կենտրոն, որտեղ ընդօրինակվել և պատկերազարդվել են մի շարք ձեռագրեր, որոնցից մի քանիսը գտնվում են Մատենադարանում: Ցավոք, այն անտարբերության է մատնվել և գտնվում է անմխիթար վիճակում: Երթուղին ավարտվում է Հին Հալիձոր գյուղում։
Դրախտիսար
Վայոց ձորի մարզն առաջին հայացքից տպավորում է իր վեր խոյացող կարծր ու հսկա լեռնաժայռերով, խոր ձորերով: Այստեղ հրաբխային ժայթքումները և բնական այլ երևույթները հազարամյակների ընթացքում ստեղծել են յուրահատուկ ռելիեֆ՝ անվերջ ձգվող լեռնաշղթաներ, առեղծվածային կիրճեր, լեռնանցքներ: Դրախտիսար լեռն իզուր չէ ստացել իր անվանումը, այստեղ ամեն բան իսկապես «դրախտային» է: Դրախտիսար լեռը գտնվում է Վայոց ձորի մարզում: Բարձրությունը՝ 2209 մետր է: Հանդիսանում է ջրբաժան Ընկուզաց ձորի և Շրեշտի կիրճի միջև:
Դրախտիսար
Երթուղին սկսվում է Ելփին գյուղից և Շրեշտասարի լանջերով իջնում դեպի Վարդենիք լիճ: Այնուհետև Շրեշտի կիրճով բարձրանում դեպի Դրախտիսար լեռ և գագաթնամերձ հատվածով իջնում Ընկուզաց ձոր։ Ճանապարհին բացվում են տեսարաններ դեպի Նախիջևանի և Վայոց ձորի լեռները:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Առաջիկա արշավներ
Արշավ Թեղենիս լեռ և Ծաղկունյաց լիճ
Արշավ դեպի Խոսրովի արգելոցի ջրվեժներ
Արշավ դեպի Ռապի լիճ
Վերելք Դիմաց լեռ
Վերելք Արագած / Հարավային գագաթ
Վերելք Սևաժայռ
Արշավ դեպի Մարտիրոսի լիճ
7 գագաթ Գեղամա լեռներում
Վերելք Աժդահակ լեռ
Հայաստանի ամենահայտնի 5 արշավային ուղղությունները
/in Բլոգ /by armeniangeographicԻսկ թե ինչու են այս ուղղությունները դարձել ամենապահանջվածը, կծանոթանաք մեր արշավների մասնակիցներից, ովքեր մեզ հետ կիսվել են իրենց ամենաանկեղծ տպավորություններով ու զգացողություններով:
Դիմաց լեռ. Շաղոտ ջրվեժ
Դիմաց լեռը (2378 մ) գտնվում է Տավուշի մարզում՝ Իջևանի լեռներում: Գագաթը, գուցե, առանձնապես չտպավորի իր բացառիկությամբ, սակայն գագաթից բացվող տեսարանը դեպի Իջևանի լեռնաշղթայի ժայռոտ պատը և Աղստևի կիրճը ՝ կստիպեն մոռանալ տևական ճանապարհի հաղթահարած բարդությունը և վայելել բացվող տեսարանն իր ողջ հմայքով:
Դիմաց լեռ
Դիմաց լեռը շատերի կողմից սիրելի և ճանաչելի դարձավ նաև Ֆռֆռ քարի բացառիկությամբ: Իրականում այս ժայռը չունի պաշտոնական անուն: Անունը հանդիպվում է «Ռանչպարների կանչը» վեպում, և անվանադրումը նպատակ ուներ հինը վերածնելու և տեղանքին նոր շունչ հաղորդելու: Այս ուղղության մեջ է ներառված նաև Շաղոտ ջրվեժը՝ տեղակայված Իջևանի լեռների ժայռոտ պատերի խորշում:
Տպավորություններ արշավից.
«Շատ էի լսել արշավի դժվարության և միևնույն ժամանակ հիասքանչ բնության ու աննկարագրելի տեսարանների մասին, և չնայած տարակուսում էի բարդությունից, բայց ոչ մի վայրկյան չեմ զղջում որոշմանս համար»:
«Կարծում եմ, որ Դիմացը ամենապահանջվածներից է դարձել՝ համացանցում տարածված գեղեցիկ նկարների շնորհիվ, որոնք ուղղակի պարտավորեցնում են լինել այնտեղ»:
«Ինձ հատկապես տպավորել էին տեսարանը, լեռները, անսահման կանաչը, գույները»:
«Ցանկացած արշավային արահետ յուրահատուկ է: Դիմացի արահետը հետաքրքիր է նրանով, որ և՛ անտառով ենք անցնում, և՛ բաց տարածություններով»:
Ռապի լիճ, Մթնալիճ, Աստղկան
Այս երեք լճերը Արագած լեռան բարձրլեռնային լճերից են: Իրարից ոչ շատ հեռու գտնվելը հնարավորություն է տալիս ներառել մեկ արշավային ուղղության մեջ:
Արագածի լճերը գտնվում են ծովի մակարդակից 3000 մետրից բարձր: Լճերից հիասքանչ տեսարան է բացվում դեպի Արագածի հյուսիսային պատը, իսկ լճերի արտացոլքում կարող եք վայելել Արագածի չքնաղ պատկերը:
Ռապի լիճ
Տպավորություններ արշավից.
«Շատ տպավորեց Մթնալիճը՝ ջրի յուրօրինակ կապտականաչավուն երանգ, շուրջը անհամասեռ քարերի դասավորություններ, Արագածի հյուսիսային պատի արտացոլքը, ամպերի ու մառախուղի անվերջ խաղերը շատ տարբերվող են դարձնում լճի տարածքը»:
«Իմ ընկալմամբ մարդկանցից շատերը չեն կարողանում շատ մեծ բարդության սարեր բարձրանալ, մի մասը ուղղակի սիրում է լեռնային լճեր և գալիս է վայելելու լեռնային լճերում լողալու հաճույքը: Այս ուղղությունը բարձրադիր հատվածից տեսարաններ վայելելու, լճերում լողալու, և արշավի ողջ ընթացքում Արագածի հյուսիսային պատի ուղեկցությամբ մի լճից մյուսը քայլելու համադրություն է»:
«Հարմար է շատերին, քանի որ երթուղին այնքան էլ բարդ չէ)»:
«Չգիտեմ ինչից էր, բայց էյֆորիայի մեջ էի Մթնալճի ափին: Աշխարհը կատարյալ էր թվում կամ կատարյալ էր))»:
Մանթաշի ջրվեժ
Մանթաշ ջրվեժը գտնվում է Արագած լեռան հյուսիսարևմտյան լանջին: Իհարկե, այն երևելի բարձրություն չունի, սակայն ալպիական մարգագետիներով դեպի ջրվեժ տանող արահետը՝ արշավը դարձնում է էլ ավելի տեսարժան և հետաքրքիր, ինչով էլ հենց պայմանավորված է այս ուղղության բացառիկությունը:
Մանթաշի ջրվեժ
Տպավորություններ արշավից.
«Մանթաշի ջրվեժը իմ կարծիքով շատ է տարբերվում Հայաստանյան մյուս ջրվեժներից։ Նրա կանաչ երանգը արտասովոր տեսք է տալիս նրան: Ջրվեժի վերևի մասում գնտվող քարը նույնպես առանձնանում է իր սուր կտրվածքով։ Այդ ուղղանկյունաձև կտրված քարը, կանաչ խոտերը և ջրվեժը չքնաղ կոմպոզիցիա են ստեղծում։ Այդ պատկերը ես նմանեցնում եմ Ացտեկների բնակավայրերից տեսած նկարներին (կարող է սխալվում եմ , բայց իմ կարծիքն է)։ Մի քիչ կրկնվում եմ, բայց մի խոսքով ջրվեժն ունի տարբերվող տեսք»:
«Սա զովացնող արշավ է, քանի որ արշավը սկսվում և ավարտվում է Քարի լճի մոտից, իսկ արշավի ընթացքում հանգստանում ես հենց բուն ջրվեժի մոտ»:
«Կարծում եմ, որ ուղղությունը ամենապահանջվածներից է դարձել, քանի որ ոչ այնքան բարդ ու կարճ երթուղի է, ֆանտաստիկ տեսարանով»:
Մեծ Փարախադեմ
Մեծ Փարախադեմ լեռը Ուրծի լեռնաշղթայի բարձր գագաթներից է: Բարձրությունը 1955 մետր է: Գագաթից բացվում է հիանալի տեսարան դեպի Ուրծի լեռներն ու Մեծ ու Փոքր Մասիսները:
Մեծ Փարախադեմ
Տպավորություններ արշավից.
«Ուրծի լեռներն ու հատկապես Մեծ Փարախադեմը ինձ միանգամից գերեցին իրենց գույներով։ Հայաստանը երբեք այդպիսի բնապատկերով չէի տեսել։ Վստահ եմ, որ Ուրծի լեռներում դեռ շատ բացահայտումներ ունեմ անելու, ու դեռ վերադառնալու եմ այնտեղ»։
«Տպավորիչ էր գագաթից բացվող Արարատի տեսարանը»:
«Գույները գրավող ու անսովոր էին, ինչպես որ տիրող տրամադրությունն ու բացվող տեսարանը»:
«Քանի որ հիմա առավել շատ եմ արշավում ու վերհիշում եմ երթուղին, այն բարդ չէր, իսկ գույներն ու տեսարանները շատ ուժեղ էին։ Գեղեցիկ նկարներ, լավ տրամադրություն և իդեալական վայր՝ Արարատի հայացքը վայելելու համար։ Կարծում եմ սրանք են այն պատճառները, որոնք ուղղությունը դարձրել են ամենապահանջվածներից»:
Ծակքարի լիճ
Ծակքար լիճը քիչ այցելվող վայրերից է, սակայն իր ալպյան բացառիկ լանդշաֆտի շնորհիվ այն ոչ ոքի անտարբեր չի թողնում: Այն Զանգեզուրի լեռնաշղթայի բարձրադիր լճերից մեկն է: Գտնվում է 3272 մ բարձրության վրա: Մակերեսը 3 հա, անվանում են նաև Սագքար կամ Ծաղկարի:
Ծակքարի լիճ
Տպավորություններ արշավից.
«Ծակքարը առանձնահատուկ էր նրանով, որ այն սահմանակից է Նախիջևանին, և որ լճի գույնը տարբերվում է մնացած լեռնային լճերի գույներից»:
«Չափազանց շատ էին տպավորիչ տեսարանները 2 օրվա համար , դեռ չեմ հավատում աչքերիս: Այս արշավը մյուսներից տարբերվում էր նրանով, որ շատ ջրային արշավ էր: Լիճքում իրարից մոտ 100 մետր հեռավորության վրա գտնվում են չորս՝ մեկը մյուսից տարբեր ու հրաշք ջրվեժներ: Ու մեծ առավելությունն այն էր, որ եղանակը թույլ էր տալիս լողալ ու ավելի վայելել պահը: Սովորաբար լեռներում եղանակը սառն է, ինչի պատճառով չես տրամադրվում լողալ և բավարարվում ես միայն հեռվից նայելով»:
«Քայլում ես, երկու կողմդ Զանգեզուրի հրաշք լեռներն են ու Ծակքարի լիճը` պարզ, մաքուր ջրով, փիրուզագույն երանգի, վերևում էլ անառիկ ժայռերը»:
«Ինձ թվում է արշավների նախընտրություններն ու արշավի տպավորությունները շատ անհատական են, բայց սա այն ուղղություններից է, որ շատ տեսնելու բան կա: Ես բոլոր արշավական ընկերներիս համոզում եմ, որ անպայման գնան Ծակքարի լիճ»:
Արշավներից իրենց տպավորություններով կիսվեցին` Արթուր Զարբաբյանը, Հարություն Ումրշատյանը, Գայանե Գրիգորյանը, Հասմիկ Ստեփանյանը, Լիլի Խաչատրյանը, Նելլի Կեսոյանը, Դիանա Տոնոյանը, Մերի Մուրադյանը:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Առաջիկա արշավներ
Արշավ Թեղենիս լեռ և Ծաղկունյաց լիճ
Արշավ դեպի Խոսրովի արգելոցի ջրվեժներ
Արշավ դեպի Ռապի լիճ
Վերելք Դիմաց լեռ
Վերելք Արագած / Հարավային գագաթ
Վերելք Սևաժայռ
Արշավ դեպի Մարտիրոսի լիճ
7 գագաթ Գեղամա լեռներում
Վերելք Աժդահակ լեռ
Հոռոմայր վանական համալիր
/in Վանքեր և եկեղեցիներ /by armeniangeographicԱվանդազրույց
Մի շարք մասնագետների մոտ հանդիպում ենք վանքի անվան մասին մի ավանդազրույցի, ըստ որի, Հայաստանում ապրում էր Վասիդ անունով մի հույն իշխան, որը նաև դեսպան էր: Նա տառապում էր ծանր հիվանդությամբ և բուժման նպատակով եկել էր վանք և Հովհան Օձնեցու աղոթքների շնորհիվ բուժվե՝ ճգնելով վանքի այրերից մեկում: Այդ դեպքից հետո նա հրաժարվում է աշխարհիկ կյանքից և վերակառուցում վանքը՝ մինչ կյանքի վերջ ճգնելով այնտեղ: Եվ նրա պատվին էլ վանքը հետագայում կոչում են նրա անունով: Բանն այն է, որ «հոռոմ» բառը հայերենի հին գործածմամբ նշանակում էր «հույն»: Այդպիսով վանքը ստանում է Հոռոմայր անվանումը՝ հունի այր, քարանձավ:
Հոռոմայր վանական համալիր
Հոռոմայրը բաղկացած է երկու՝ վերի և ստորին հուշարձանախմբերից, որոնց կառույցների մեծ մասը պատկանում են 12-13-րդ դարերին: Հուշարձանախմբերից վերինը հայտնի է եղել նաև Ձորաեզրի վանք, իսկ ստորինը՝ Սբ. Նշան կամ Ձորամիջի վանք անուններով:
Ձորաեզրի վանք կամ Վերին Հոռոմայր
Ձորաեզր վանք կոչվող վերին հուշարձանախումբն իր մեջ ներառում է երկու եկեղեցիներ, գավիթ ու վանքի շուրջը ձգվող գերեզմանատուն: Երկու եկեղեցիները, որոնք կառուցվել են 1206թ., միմյանցից բաժանված են կենտրոնաձիգ գավիթով: Հ. Եղիազարյանն իր «Ալավերդու շրջանի կուլտուրայի հուշարձանները» աշխատությունում գրելով վանքի մասին, շեշտել է նրա սիմետրիկ դասավորության մասին:
Վերին Հոռոմայր
Բացի ճարտարապետական նման հորինվածքին, գավիթը նաև կապող օղակ է երկու եկեղեցիների համար, քանի որ դեպի եկեղեցիներ կարելի է մտնել միայն գավթի միջոցով, քանի որ եկեղեցու մուտքեը բացվում են գավթից: Ուշագրավ է, որ գավթի ճարտարապետական հորինվածքը տիպիկ չէ այդ ժամանակաշրջանի մյուս եկեղեցիների գավիթներին, ինչպես օրինակ Դեղձնուտի, Հաղպատի, Վարագավանքի դեպքում, որոնցում նկատում ենք ճոխ հարդարանք: Չնայած գավիթը պարզ է, սակայն զուրկ չէ արտաքին հարդարանքից: Բացի այդ, գավթի արևմտյան մուտքը բավականին մեծ է, որն առաջին հայացքից անհամապատասխան է թվում գավթի չափերի հետ, սակայն նման հորինվածքի շնորհիվ վարպետները լուծել են լուսավորության հարցը:
Ձորամիջի վանք
Ըստ Ս. Ջալալյանի, Ձորամիջի վանքի առաջին եկեղեցին կառուցել է Հերակլ կայսրը 7-րդ դարում, որը միայն 11-րդ դարում ստանում է Սբ. Նշան անվանումը, քանի որ եկեղեցում ամփոփում են Պետրոս Գետադարձի մասունքները:
Սակայն հանդիպում ենք նաև մեկ այլ վկայության, ըստ որի, Սբ. Նշան եկեղեցին կառուցվել է 1187թ. Իվանեի և Զաքարեի կողմից: Այն անվանում են նաև եկեղեցի-զանգակատուն: Եթե եկեղեցու կառուցման տարեթվի մասին անհամապատասխանության ենք հանդիպում, ապա զանգակատան կառուցման դեպքում ամեն ինչ ավելի հստակ է՝ այն կառուցվել է 1290թ.:
Ձորամիջի հուշարձանախմբի մասն են կազմում նաև երկու այլ եկեղեցիներ, Սբ. Աստվածածին ժամատունն ու օժանդակ շինությունները:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Վանքեր և եկեղեցիներ
Տեղերի վանք
Սբ․ Սիոն վանք
Գնդեվանք
Ցաղաց քար
Սևանավանք
Որոտնավանք
Հայրավանք
Զորաց եկեղեցի
Հաղարծին վանական համալիր
Թանահատի վանք
/in Վանքեր և եկեղեցիներ /by armeniangeographicՀեթանոսության հետքերով
Ինչպես շատ վաղ քրիստոնեական հայկական եկեղեցիներ, այդ թվում նաև Թանահատի վանքը կառուցվել է հեթանոսական տաճարի ավերակների վրա: Թանահատի վանքի դեպքում՝ այն կառուցվել է Անահիտ աստվածուհուն նվիրված հեթանոսական տաճարի տեղում: Որոշ աղբյուրների համաձայն տաճարը վերափոխվել է քրիստոնեական եկեղեցու արդեն 5-րդ դարում, սակայն Թանահատի վանքի մասին ամենահին վկայություններ պատմիչների մոտ հանդիպում ենք 8-րդ դարից:
Թանահատի վանք
Թանահատի վանքը վկայություններում հանդիպում է նաև «Թանադե» անվամբ, ինչպես որ վկայել էր պատմիչ Ստեփանոս արքեպիսկոպոս Օրբելյանը՝ նշելով, որ 735թ. հողարկավորած Ստեփանոս Սյունեցու գերեզմանի վրա մատուռ է կառուցվել:
Եվ միայն 13-րդ դարում մատուռը վերակառուցում են որպես երկու զույգ ավանդատներով և ներքին խաչաձև հորինվածք ունեցող եկեղեցի: Եկեղեցու հովանավոր Պռոշ իշխանն էր, որն էլ եկեղեցին անվանում է Սբ. Ստեփանոս:
Թանահատ վանական համաիրի մասն են կազմում Սբ. Ստեփանոս և Սբ. Նշան եկեղեցիները, նվիրատվության մաս կազմող բազմաթիվ այգիներ, հողամասեր, ինչպես նաև մի շարք տապանաքարեր և գերեզմանոցներ: Իսկ 1971թ. պեղումների արդյուքնում մասնագետները ենթադրում են, որ վանքապատկան մի քանի շինություններ, ամենայն հավանականությամբ, օգտագործվել են Գլաձորի համալսարանի կողմից:
Սբ. Ստեփանոս
Եկեղեցու թմբուկը բազմանիստ է և աչքի է ընկնում մի շարք բարձրաքանդակներով, որոնց շարքում իր ուրույն տեղն է զբաղեցնում Պռոշյանների զինանշանը՝ արծիվ, որն իր ճանկերում բռնել է խոյի: Բացի այդ, վեղարի ներքևի հատվածում պատկերված է եզան գլուխ և ցուլի վրա հարձակվող առյուծ:
Թանահատի վանք
Եկեղեցու արտաքին զարդարանքում առկա է նաև Արևի ժամացույց, որի երկու կողմերից պատկերված են ջուր խմող երկու սիրամարգեր:
Սբ. Նշան
Սբ. Ստեփանոս եկեղեցու հյուսիային կողմին կից գտնվում է ևս մի եկեղեցի՝ Սբ. Նշան կամ Վարագա Սբ. Նշան անվամբ: Ենթադրվում է, որ եկեղեցին այդ անունը ստացել է Վարագավանքից բերված Սբ. Նշանի անունով: Այս եկեղեցին նույնպես աչքի է ընկնում իր բարձրաքանդակներով, որոնցում պատկերված են տարատեսակ կենդանիներ և որսի տեսարաններ:
Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:
Վանքեր և եկեղեցիներ
Տեղերի վանք
Սբ․ Սիոն վանք
Գնդեվանք
Ցաղաց քար
Սևանավանք
Որոտնավանք
Հայրավանք
Զորաց եկեղեցի
Հաղարծին վանական համալիր