Մարութա սար – գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհում՝ Սասուն գավառում: Եղել է սասունցիների սիրած և պաշտելի սարը։ Կոչվել է նաև Մարաթուկ։ Լեռան գագաթին՝ 2967 մ բարձրության վրա կառուցված է Մարութա Սուրբ Աստվածածին վանքը։ Գարեգին Սրվանձտյանցը լեռն անվանում է «սուրբ և բարեպաշտ» և այն Սասունի ամբողջ ժողովրդի համար՝ առաջին և վերջին ամենահավաստի երդումն է դարձել:

Մարաթուկ լեռ կամ Մարութա սար

«Սասունցի Դավիթ» էպոսում պատմվում է, որ վանքը կառուցել է տվել Մհերը և ինքն էլ դրել է վանքի անունը` Մարութա Բարձր Աստվածածին: Ընդունված է այն տեսակետը, թե Մարութա անվանումը գալիս է արամեերեն Մարութա բառից, որը նշանակում է` իմ աշխարհի տերը:

Մարաթուկի ավանդությունը

Ըստ ավանդության՝ Մարութաի պաշտամունքը խիստ զայրացնում էր Անդոկին (սար Սասուն գավառում, Հայկական տավրոսի գագաթներից մեկը), և նա Մարութուկ լեռանը մարտի է հրավիրում։ Մարտի ժամանակ Անդոկն իր կայծակե թրով խփում, ճեղքում է Մարութա սարի գլուխը, և այդ պատճառով էլ նրան ջղլագլուխ (զույգ գլխով) Մարաթուկ են անվանում։ Անդոկի հարվածից վիրավորված Մարութա սարը հսկա մի ժայռ է պոկում իր կողերից և խփում նրան։ Ժայռը խրվում է Անդոկի կուրծքը, թաղվում կողերի մեջ. դուրս է մնում միայն ժայռի երկու ջրաղացաքարի չափ մի կտոր, որի վրա այժմ էլ երևում են Մարաթուկի ձեռքի հետքերը։

Հաղորդումը նվիրվում է Մարաթուկ լեռին և նրա գագաթին գտնվող Սբ. Աստվածածին եկեղեցուն:

Տեսանյութը՝ Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող հիմնադրամի

Մեր վերելքը Մարաթուկ լեռ

2016 թ.-ի դեկտեմբերի 19-ին, «Elite Plaza» բիզնես կենտրոնում տեղի ունեցավ մեր տարվա ամփոփիչ միջոցառումը:

Մենք 4 տարեկան ենք, իսկ դա նշանակում է 230 արշավ Հայաստանում, հազարավոր մասնակիցներ և տասնյակ բացահայտումներ:

Մեր գլխավոր առաքելությունը եղել և մնում է ներկայացնել Հայաստանի աշխարհագրությունը:

Գիտակցելով թե ինչքան կարևոր է այսօր դեպի Արցախ իրականացվող ճանապարհորդությունները, մենք միջոցառումը նվիրել էինք Արցախին: Փորձեցինք ցույց տալ Արցախի տուրիստական պոտենցիալը:

Միջոցառման ընթացքում խոսվեց աշխարհագրական տուրիզմի և տուրիզմի այլ տեսակների կապի մասին: Ներկայացվեց այս տարվա առավել հետաքրքիր արշավները, մասնավորապես՝ վերելք Մեծ Քիրս լեռ, վերելք Քաջքար լեռ, ճանապարհորդություն Համշենում, վերելք Կազբեկ լեռ և այլն:

Այս ամենն ուղեկցվեց տեսանյութերով, լուսանկարներով և հետաքրքիր պատմություններով:

Տրվեցին շնորհակալագրեր մեր նախագծին օժանդակող և ակտիվ մասնակցող մարդկանց:

Միջոցառման ընթացքում անցկացվեց մրցույթ, որն անվանել էինք «Հայկական Էվերեստ»: Ներկա գտնվողները գումարում էին իրենց բարձրացած լեռների հարաբերական բարձրությունները: Հաղթողներն էին Կարինե Հակոբյանը, Վիգեն Աբրահամյանը և Հրաչյա Իվանյանը:

Միջոցառումը կազմակերպվում է «Elite Plaza» բիզնես կենտրոնի հետ համատեղ: Մուտքավճարից հավաքված գումարը կազմեց 125 000 դրամ, որն ամբողջությամբ ուղղվեց լեյկոզով հիվանք Անի Երզնկյանի բուժմանը:

Լուսանկարները՝ Աղասի Մարտիրոսյանի

ՀՀ տարածքը բնորոշվում է ուժեղ զարգացած սողանքային շարժընթացներով: Սողանքները ՀՀ-ում հաճախ հանդիպող երկրաբանական երևույթներից են:

Սողանքները ծանրության ուժի ազդեցությամբ լեռնալանջով կամ թեք տեղանքով ապարների զանգվածային սահաշարժերն են, որոնք լվացման հետևանքով ապարների հավասարակշռության խախտման արդյունք են: Սողանքի առաջացման պատճառներն են՝ ջրով հագենալու հետևանքով գետնահողի (գրունտի) բեռնվածության ավելացումը, փոսերի, իջվածքների, մակերեսային  շերտերի տակ ջրակայուն կավի զանգվածի առկայությունը, թեք, զառիթափ տեղանքում անտառահատումները:

ՀՀ տարածքում գոյություն ունի 2000-ից ավելի խոշոր սողանք, որոնցից շատերը գտնվում են բնակավայրերի (Դիլիջան, Իջևան, Կապան, Վանաձոր և այլն) սահմաններում: Ինչպես նաև միջին բարձրության լեռնային գոտիներում՝ Ախուրյանի հովտում,  Դեբեդի, Աղստևի, Վեդիի, Գետիկի, Որոտանի ավազաններում, Նուբարաշենի,  Ջերմուկի սարավանդներում և այլն:

Սողանքային վտանգն սպառնում է նաև  տրանսպորտային և էներգետիկ մայրուղիներին, արոտավայրերին, մշակովի հողերին, պատմամշակութային համալիրներին (Մակարավանք, Ջուխտակ վանք, Գոշավանք և այլն): Սողանքները ՀՀ-ում ավերիչ  են եղել մի շարք բնակավայրերի համար, օրինակ՝ Մարմարաշեն (Շիրակի մարզ) և Մարտիրոս (Վայոց Ձորի մարզ) գյուղերն ավերվել են, բնակչությունը տեղափոխվել է:

Ջրագծերից ու ջրանցքներից ներծծվող անխուսափելի կորուստների հետևանքով  սողանքներն ակտիվացել են Գառնի-Հացավան-Ողջաբերդ, Արզնի-Գետամեջ-Պտղնի և այլ տեղամասերում:

ՀՀ-ում առկա են բլոկային տեղաշարժեր, որոնք հիմնական զանգվածից պոկված, բայց իրենց միաձուլությունն ու ներքին կառուցվածքը պահպանած մայր ապարների խոշոր հատվածներ են (Իջևանի լեռնաշղթայում, Որոտանի կիրճում և այլն):  Կան նաև փլվածքային սողանքներ, հոսքային սողանքներ: ՀՀ-ի տարածքի սողանքային տեղաշարժերի տեսակները  շատ հաճախ տարանցման ընթացքում  փոխակերպվում են  փլվածք-սահք-հոսք սխեմայով, օրինակ՝ Ջերմուկի սողանքային խումբը:

Երկրաշարժածին  սողանքներին բնոոշ է որոշակի գոտիականություն՝ պայմանավորված խզումնային գոտիների սեյսմիկ ռեժիմի տարբերություններով և լանջերի կայունության խախտմամբ:

Ողջաբերդի, Վեդիի սողանքային խմբերը գենետիկորեն կապված են  Գառնիի խզումնային երկրաշարժային ակտիվության հետ: Նրանք ունեն շատ բարձր ակտիվություն և մշտապես վնաս են հասցնում ճանապարհային ցանցին:

Սողանքների դեմ պայքարելու համար կառուցվում են գետափերն ամրացնող ու ցամաքուրդային կառույցներ, կատարում են ծառատունկ և այլ միջոցառումներ:

Բլոգ Հայաստանի մասին

Կապանու լեռը Ծաղկունյաց լեռնաշղթայի բարձր գագաթներից է: Գտնվում է Արագածոտնի մարզում՝ Ապարանի մոտ գտնվող Լուսագյուղից հյուսիս-արևելք: Լեռան լանջին է գտնվում «Թուխ Մանուկ» («Վերի վանք») սրբավայրը (7-րդ դար): «Թուխ Մանուկ»-ի տարածքում կա բուժիչ աղբյուր: Տեղացիներն այն լույս տվող աղբյուր են կոչում, ջուրը խմում են, քսում աչքերին, վերցնում իրենց հետ: Այս վայրից բացվում է հրաշալի տեսարան դեպի Արագած լեռը:

Լուսագյուղի մոտ կա ևս մի հետաքրքիր սրբավայր, որին գյուղացիները Մխեյի վանք են ասում: Մխեյի վանքը թվագրվում է 4-րդ դար: Կա վարկած, որ այն հեթանոսական կառուց է եղել, հետագայում վերածվել է քրիստոնեական վանքի և ծառայել որպես իջևանատուն: Այստեղով անցել և իրենց հանգիստն ու գիշերակացն են կազմակերպել շատ օտարազգի ճամփորդներ:

Գյուղից 1,5 կմ հյուսիս-արևելք՝ «Ձախի ձոր» կոչվող բարձունքի վրա է գտնվում «Ավեր բերդ» ամրոցը (մ.թ.ա. 2-րդ-1-ին հզմ.): Արգիշտի արքայի սեպագիր արձանագրություններից (786թ. ք.ա.) կարելի է ենթադրել, որ շատ հին է այս վայրը: Այն բազմաթիվ երկրաշարժերի ու պատերազմների հետևանքով շատ է ավերվել, հորերն ու թունելները փակվել են մեծ քարերով, մնացած շերտերն էլ մնացել են հողի տակ:

Կապանու լեռան գագաթից բացվում է տեսարան դեպի Արագած, Արա, Գեղամա, Ծաղկունյաց լեռները: Կապանուից դեպի հարավ-արևելք գտնվում է Ճանճիկ լեռը:

Անտառներն այստեղ ընդհանուր առմամբ հինգ հազար հեկտար տարածք են զբաղեցնում։ Իշխող ծառատեսակներից են կաղնին, թխկին, կեչին, կան նաև սոճու պուրակներ։ Անտառներում աճում են վայրի խնձորենի և տանձենի։

Լուսանկարները՝ Հրաչուհի Այվազյանի, Անի Բաղդասարյանի, Հասմիկ Բեգլարյանի և Տիգրան Շահբազյանի

Արշավներ և լեռնագնացություն Հայաստանում